Winkel onze historische kaarten

De ontkerstening van Europa

Foto: Gullers, KW / Nordiska museet (CC BY-NC-ND)
Torgny Segerstedt, 1940. Foto: Gullers, KW / Nordiska museet (CC BY-NC-ND)

"Het is niet mogelijk om een horoscoop te geven voor de toekomst van het christendom. In grote delen van Europa werken de machthebbers openlijk aan de uitroeiing ervan."

Het zijn niet alleen de politieke en sociale omstandigheden van Europa die momenteel in de oven liggen. Zelfs de morele en religieuze concepten die eeuwenlang de ruggengraat van het geestelijk leven hebben gevormd, worden uiteengerukt en ontmanteld. Welke nieuwe dingen er uit de smeltkroes zullen komen, weet niemand.

De rol van het christendom in het leven van de blanke volkeren behoeft niet te worden benadrukt. Zelfs waar haar dogma en haar hele metafysica werden verworpen, werd haar morele levenshouding, zoals die tot uiting komt in de paradoxen van de Bergrede en de woorden van Jezus, universeel vereerd. Wat de kritiek op de Kerk en al haar wezen het meest heeft getroffen, is dat zij dit ideaal niet heeft verwezenlijkt, of liever, in plaats van ernaar te streven, een vertekend beeld heeft gegeven van het door het Evangelie voorgeschreven levensgedrag.

In het besef dat de macht van het christendom over de zielen afhing van zijn morele hoogheid, lieten zijn verdedigers het leerstellige gebouw in puin vallen, als een oude vesting ongeschikt voor de moderne omstandigheden. In plaats daarvan verschansten zij zich achter de onovertroffen morele idealen van het Christendom. Wat ook de stand van zaken was met betrekking tot het hiernamaals en het godsbegrip en de andere hoofdzaken van de leer, er was geen voorbeeldiger gids voor het menselijk leven dan die welke door de Evangeliën werd gegeven.

En nu wordt juist dit zogenaamd onneembare bolwerk van het christendom afgebroken. Heel Rusland wordt ontkerstend. Geen enkele leraar wordt verhinderd te bidden in de Sovjetrepubliek, zo wordt beweerd. Maar de jeugd wordt opgevoed in atheïsme. Religie is, in de ogen van de communisten, het opium van het volk. We moeten van deze opiumverslaving af. En het is niet alleen het christendom dat ontworteld wordt. Het jodendom wordt op dezelfde manier behandeld. De Joden zijn in Rusland burgers als ieder ander. Zij hebben dezelfde rechten en plichten als alle andere burgers. Het onderscheidend vermogen dat riten en gewoonten hen hebben gegeven, wordt weggevaagd. Het christendom en het jodendom worden beide op afgeschreven. Als men kan zeggen dat de positieve godsdienst enige plaatsvervanger heeft gekregen, dan is het wel het geloof in de nieuwe orde der dingen die het communisme tot stand tracht te brengen.

De Grieks-katholieke kerk ligt in puin. Het Duitse Protestantisme staat op het punt zijn lot te delen. Toch maken veel geestelijken bezwaar en stellen zij zich bloot aan ongemak omdat zij hun lutherse geloof verkondigen. Maar zij durven het nationaal-socialisme als zodanig niet openlijk af te wijzen. Door zevenmaal te buigen voor het systeem en zijn boegbeeld, verloochenen zij zevenmaal de meester die zij beweren te belijden. Het nationaal-socialisme wil een levensfilosofie zijn. Het plaatst zonder aarzelen het Duitse volk, het Duitse ras, op de plaats van het koninkrijk van God. De Boheemse Hitler is zijn opperwezen en de Baltische Rosenberg, geboren als Russisch onderdaan, is zijn profeet. Deze opvatting is onverenigbaar met het christendom. De ontkerstening van het Duitse volk is begonnen.

Een nog doeltreffender campagne tegen het christendom wordt echter gevoerd door de terugkeer naar geweld in zijn meest brute vormen, die in het hedendaagse Europa vrij algemeen plaatsvindt. De met bloed doordrenkte onderdrukking van Rusland, de brute tirannie van Duitsland, het fascistische schrikbewind in Italië, zijn alle manifestaties van een moraal die lijnrecht ingaat tegen alles wat christendom heet. En de grootheid van het christendom was dat het de mens als zodanig ethisch vorm gaf. Nu wordt deze moraal vervangen door die van ongebreidelde zelfbevestiging. De geboden van de mensheid worden bespot, mensen worden met spijkerlaarzen doodgeschopt, en tegelijk worden de elementaire geboden van de mensheid met voeten getreden. Mensen worden gemarteld en gemarteld, lichamelijk en geestelijk gemarteld. Alle geboden van het christendom zijn naar de vuilnisbelt verwezen.

Zelfs de volkeren die hun vrijheid en wettige samenleving niet in gevaar hebben laten brengen, hebben zich aangepast aan de methoden van die regeringen die alle vrijheid en wet binnen hun grenzen hebben gewurgd. Een volstrekt onverhuld cynisme zet de toon. Fatsoen wordt zelfs het eerbetoon van hypocrisie ontzegd; niemand zal nog pleiten voor de rechtvaardiging van macht. Het is maar de vraag wat er lukt. Wanneer een grote mogendheid openlijk en opschepperig een voorgenomen aanval op een zwakkere staat aankondigt, stellen de andere grote mogendheden zich op om het onrecht te laten geschieden. Nergens storen ze zich aan het feit dat er een bloedige misdaad wordt gepland. Hij die te zwak is om zichzelf te verdedigen, ligt onverdedigd. Dat is de algemeen aanvaarde opvatting. Deze stroman-moraal komt tevoorschijn wanneer de stuwende winden van de werkelijkheid de wolk van zinsneden verstrooien die zijn uitgevaardigd als gids naar het beloofde land van de toekomst.

Deze universeel aanvaarde stroman-moraal impliceert een onvoorwaardelijke verwerping van alle geboden van het christendom. Het voorschrift: zoek het uwe met diefstal, roof en moord, valt inderdaad niet te rijmen met de universele liefdesgeboden van het christendom. Indien gezegd kan worden, dat Christus in de harten woonde van hen, die Hem met de lippen verloochenden, maar Hem met hun daden dienden, dan kan niet gezegd worden, dat zij, die zowel in woord als in daad hun verachting tonen voor alles, wat Jezus de mensen wilde leren heilig te houden, een ander getuigenis van Hem afleggen dan dat van contrasterende werken.

Het is niet mogelijk om een horoscoop te geven voor de toekomst van het christendom. In een groot deel van Europa werken de machthebbers openlijk aan de uitroeiing ervan. Er kan niet worden gezegd dat deze inspanningen vergeefs zijn. Het christendom wankelt en valt weg. Het creëert geen martelaren, althans niet in dezelfde mate als politieke overtuigingen. En er is weinig solidariteit tussen de christenen van verschillende landen. Of heeft iemand vlammende protesten gehoord, is de wil om risico's te nemen voorspelbaar? Over de vooruitgang van de kerken in grote delen van Europa wordt op een lauwe en lome manier gesproken. En geen enkele gezaghebbende stem is opgegaan om de cynische minachting voor rechtvaardigheid en menselijkheid, die de Europese politiek kenmerkt, aan de kaak te stellen. Te oordelen naar wat er gezegd wordt, rust het christendom al in zijn graf. Zal het in een of andere vorm te voorschijn komen wanneer de massa die nu in de oven suddert weer vorm krijgt in zijn mal? Of zal het verschijnen als de in de hitte uitgebrande slakken? Het antwoord hangt af van de bijdrage die het blijkt te hebben geleverd in de strijd tegen de plagen die nu de volkeren van Europa op de pijnbank houden. Wil het christendom weer een macht worden in het leven van de volkeren van Europa, dan moet het zich laten gelden als meer dan een literaire bevlieging of een onschuldig gezelschapsspel. Het moet meer kracht hebben dan nodig is om een comfortabel bestaan te versieren met keurige arabesken. Misschien leeft de macht die de martelaren de dood instuurde, die de kathedralen oprichtte, die de ijzeren bladzijden van Cromwell bezielde, nog steeds in de schaduwen.

Abonneer je op YouTube:


Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament

Populaire oude teksten