Gällersta oude boerderij

De parochie Gällersta is een cultureel centrum in Närke geworden - niet vanwege de centrale ligging, maar omdat een aantal boeren en boerenjongens er een instituut hebben opgericht, waarover Örebro läns hushållningssällskaps 1928 gepubliceerde gids zegt: "De oude boerderij Gällersta in Attersta (12,4 km van Örebro), een openluchtmuseum van hoge klasse, bijna te beschouwen als een Närkes Skansen, met verschillende voor het landschap karakteristieke, oude gebouwen en waardevolle verzamelplaatsen".

Ze begonnen bescheiden met een huisje. In de loop der tijd is het uitgegroeid tot een terrein van 5 acre met 16 gebouwen.

Toen de Oudheidkundige Vereniging van Gällersta werd opgericht, werd benadrukt dat de instelling geenszins alleen als museum bedoeld was, maar dat de taak minstens evenzeer inhield het geestelijke erfgoed te koesteren dat de vaders en moeders hadden meegegeven in gewoonten en tradities, in legende en geschiedenis, in volkstaal en volksmuziek, enz.

De oude boerderij kan grofweg worden onderverdeeld in 3 groepen: 1) de hoeve, 2) het algemene culturele gedeelte en 3) de ambachtsgroep.

Er is een speciale toegangsweg naar de boerderij. U betreedt de boerderij door een met stro bedekte poort, met in het midden een huisje van één verdieping, links de schuur en de stal met het poortgebouw, rechts de loge met de dorsvloer en de koelruimte. Geen van de oude gebouwen heeft de vorm van een museum. Men beeldt zich in dat ze bewoond zijn. De huiseigenaren zijn voorlopig alleen naar buiten gegaan.

Het huisje heeft - zoals alle oudere gebouwen van de oude boerderij - een molensteen voor de eerste verdieping. Hier bevond zich de belangrijkste maalderij van de provincie: 8 watermolens in Attersta en 1 in Almbro, naast windmolens op verschillende boerderijen.

Reeds bij een blik in de voorkamer merken wij wat een vertrouwensman vader is; hij is de dorpsoudste, en bij hem wordt de dorpstrom gehouden. Hier hangen handboeien en boeien: hij is dus ook de kwartiermeester. Wolvensperen en walvishoorns herinneren ons aan de strijd tegen de wolven die elk voorjaar wordt geleverd voordat het vee wordt losgelaten om in het bos te grazen. Jacht- en visgereedschap - onder de laatste ook lieren en rivierkreefthaken - getuigen van wat de parochie de visser en de jager te bieden had.

Het huisje, d.w.z. de woonkamer, is ruim. De kalkstenen lijst rond de open haard draagt het jaartal 1769. Ervoor staat het spinnewiel, een herinnering aan het soort verlichting waarin de vrouwen vroeger garen maakten. Een kist - grootmoeders dienstmeidskist - dateert van 1783, maar de dienstmeidskast, de opvolger van de kist als het meubelstuk dat de dienstmeid bij haar vertrek meebracht, dateert van 1826. Het gevlochten bed van vergeving heeft dezelfde datum.

In de wieg ligt staal, zodat de trollen geen macht zullen hebben over de kleine, en onder zijn kussen is een boek gelegd, zodat hij "boos zal zijn om te lezen". In het raam heeft moeder een naaimandje en een speldenkussen, waaruit blijkt dat zij "naald geduldig" is en wat voor werk zij doet terwijl zij de mede van de wieg aanraakt. Een devotieboek getuigt dat zij haar zoon gebeden voorleest; en als hij wakker wordt wordt hij vermaakt met archaïsch speelgoed.

We gaan nu naar de kamer, vaders kamer. Een archiefkast met opgeplakte postzegels uit de 18e eeuw laat zien dat geletterdheid in de familie zit. De tafel heeft niet alleen zijn steengoed inktpot met ganzenveer en sprenkel - onmisbaar vóór de uitvinding van het leespapier - maar ook een wasstapel. De boeken op de tafel - de "Kleine Gids" en landbouwliteratuur - zijn het bewijs van wat vader in zijn dagelijks leven doet.

De keuken heeft een plank, kasten, een tafel en een "omkeerbare stoel", die een tafel wordt als hij wordt omgedraaid. Onder de huishoudelijke gebruiksvoorwerpen valt vooral een botervlootje van kalksteen op, een materiaal waarin Närke zo'n overvloedig aanbod heeft. Koperen vaten zijn talrijk - Gällersta heeft al sinds de 18e eeuw kopersmeden.

De koelruimte is op twee verdiepingen. Links van het onderste compartiment is het magazijn met graan- en melkrekken van uitgehold hout, drinkvat, boterkern, kaarsenvorm en -stokjes, mouttrommel, moutmolen, enz. De grootste bijzonderheid hier is het "varkensdak": de ene helft van een uitgeholde boomstam is over de houten haken voor varkensvlees, worsten, enz. geplaatst om te voorkomen dat de ratten de slaapvertrekken binnendringen.

De kamer rechtsonder is de "dienstmeisjeskamer", d.w.z. de meisjeskamer. Een naaitafeltje met een naaidoosje en een borduurwerkje in wording staat bij het prachtige glas-in-loodraam. Ander handwerk omvat een paar kunstig geborduurde broekbretels (een geschenk van de bruidegom), een bruidsslinger (die verhinderde dat slangengif zich verder dan de knoop verspreidde, kinderzweren verlichtte, enz. Zulke dingen werden gemaakt voor de dames van het landhuis, maar zelfs boerenmeisjes leerden ze om er geld mee te verdienen. Dit was vooral het geval in Gällersta, waar vroeger veel landhuizen stonden. Nu zijn alle boerderijen van de parochie in boeren handen. Overigens is deze voor de parochie Gällersta kenmerkende mengeling van manorale en alledaagse voorwerpen overal terug te vinden in de verzamelingen van de oude boerderij - en sinds mensenheugenis zelfs in de taal van de parochianen. Het is gebruikelijk, dat de woordvolgorde de landstaal is, maar de woordenschat zuiver lokaal.

Aan de muur hangt een hymne-icoon met een hymne-boek in hymne-schrift. Een portret van prins Gustaf en een schilderij waarop de prins op zijn sterfbed staat afgebeeld, herinneren aan de populariteit die hij als landeigenaar in Närke genoot, vooral onder de jeugd, die grote afstanden aflegde om de volksfeesten bij te wonen die hij op zijn landgoed, Stjärnsund, organiseerde.

Links van de bovenverdieping is de nachtkamer, de gastenkamer van de boerderij wanneer nodig, in het dagelijks leven gebruikt als weefkamer, zoals de complete collectie weefgereedschap duidelijk maakt.

De loge beschikt over dorsmachines, maar ook over kloppers, graanharpen en primitiever gereedschap voor het reinigen van graan, zoals de vanna en de werpschop. De rij schuren begint bovenaan met het poortgebouw, waarin zich onder andere een paar goede voorbeelden van oude wagens bevinden. Het tuig in de schuur stamt uit de tijd van de blauw en rood geschilderde tuigen. Het bed is voor de jongen, die in de stal sliep; van hem is ook de hoekkast. De schuur wordt in het plaatselijke dialect "fäguse" (fähuset) genoemd.

Als we verder bergopwaarts gaan, komen we bij de binnenplaats van de bibliotheek en de tweede groep van oude boerderijgebouwen.

We kunnen niet nalaten in het voorbijgaan een blik te werpen op de mooie puntgevel van het balkon met de helling in de schaduw van de berkenbomen. En zo gaan we verder bergopwaarts.

Het middelpunt van de binnenplaats van de bibliotheek is de Närke-steen, een 3 ½ meter hoge bouwsteen die op een heuvel is geplaatst en waarop, onder de titel "Zonen en dochters van Närke", ongeveer 80 namen van opmerkelijke Närke-mensen en hun families staan vermeld. De steen is een belangrijk onderdeel van de activiteiten van de oude boerderij. Een herinnering aan de prestaties van de belangrijkste zonen en dochters van Närke is bedoeld als een aansporing tot goed werk.

Aan de linkerkant op de binnenplaats van de bibliotheek hebben we de bibliotheek. Het werd gebouwd om een collectie Närke literatuur, platen, kaarten, portretten, autografen, manuscripten enz., geschonken door particulieren, te huisvesten, de grootste die er bestaat en met vele zeldzaamheden, die de Koninklijke Bibliotheek en de universiteitsbibliotheken ontberen.

Naast de bibliotheek staat de soldatenhut, waarvan we in de voorkamer verschillende uniforminsignes aantreffen. De bijeenkomsten te Sannahed waren kort en de soldaat moet dus naast het leger een burgerberoep hebben gehad. Hij was schoenmaker. De schoenmakerij in de woonkamer, de leesten (o.a. voor leren schoenbeschermers), de blokken, enz. vormen een compleet geheel van gereedschappen voor de schoenmakerij. Ter reparatie worden aangeboden "Duitse" laarzen (paardenleer) voor een kleine jongen, schoenen met een beschadigde neus, enz.

De soldaat is ook bedreven in de geneeskunst; in een keurig kastje aan de muur staan zijn instrumenten: een zelfgemaakte haak om tanden te trekken, aderknippers voor mens en dier, enzovoort.

De hut herbergt verschillende attributen uit oorlogstijd: geweren en veldflessen van verschillende modellen, een saluutkanon en een scherpschuttersuniform - de soldaat verzorgt het saluut bij bruiloften e.d. en is instructeur voor het parochiële scherpschutterskorps. De schilderijen aan de muren herinneren aan zijn krijgersberoep en zijn patriottische geest. Op de klaptafel ligt niet alleen een bijbel, maar ook een instructie voor officieren en onderofficieren, waaruit blijkt dat de soldaat speculeert op het worden van sergeant en te zijner tijd van sergeant-majoor.

Achter de steen van Närkes bevinden zich de muziekkamer, de vijzel, de laatste van de parochie, met alle werktuigen die nodig zijn voor de vlasbereiding, en het werktuighuis, dat een rijke verzameling landbouwwerktuigen bevat, waaronder de ploeg waarmee een groot deel van de door de Kvisma-verzakking voor bebouwing vrijgekomen weiden werd geploegd. Hier bevindt zich ook het bospaviljoen, dat het verleden en het heden van de bosbouw in het zo bosrijke Närke illustreert.

Rechts zien we de gevel van de Gillestugan en de lange zijde van zijn vleugelgebouw, S:t Olofssalen. Gillestugan bevat een vergaderzaal met een tribune, met 35O zitplaatsen. S:t Olofssalen heeft zijn hoofdingang vanaf de binnenplaats van de bibliotheek. Het wapenschild van Närke troont boven de hoge bank in deze zaal. Een zittende St. Olof is geschilderd op de bovenkant van de open haard. Het origineel - een beeldhouwwerk - behoort toe aan de kerk van Sköllersta. De preekstoel, die afkomstig is uit het dorp Ökna in de parochie Gällersta, heeft deze inscriptie:

God die ons leven is,
bewaker thetta huis en boerderij
en daarom vaag en zorgzaam zijn.
Anno 1638. Olof Olsson.

De derde groep gebouwen kan de ambachtsgroep worden genoemd. Deze omvatten de noppensmederij, de kopersmederij en de windmolen.

De molen was de laatste in Närke die werd gebruikt om met windkracht te malen. Het is afkomstig van Körtingsberg in Viby. De noppensmederij komt uit Lerbäck, maar de kopersmederij is gebouwd in Gällersta (Attersta), en wordt al lang gebruikt voor het ambacht dat, zoals gezegd, in de parochie teruggaat tot de 18e eeuw.

Elk jaar wordt in de oude boerderij een openbaar festival gehouden, dat uitsluitend bedoeld is om het doel van de oude boerderij te illustreren. Of het nu gaat om een Vikingstoet, een ouderwetse boerenbruiloft of een oogstgilde, er worden lezingen gehouden ter illustratie van de geschiedenis van de provincie en - niet in de laatste plaats - van de overleden of levende plaatselijke persoonlijkheden, naar wie de provincie met recht kan opkijken, of hun werk nu bestond uit "tenten breken of zielen kweken". En meestal is er een tentoonstelling om het werk van een plaatselijke bewoner in de verf te zetten, zoals de schilderijen van Axel Borg, wat professor J. G. Andersson in China zag of de poëzie van Verner von Heidenstam.

Deze feesten worden gedeeltelijk op de binnenplaats van de bibliotheek gehouden, gedeeltelijk onder de Gillestugan, waar een terras voor dit doel is aangelegd. De volksdansgroep van de oude boerderij treedt er op. Daar worden de oude volksspelen en volksdansen nieuw leven ingeblazen, die de dansvloeren de das omdoen. Vrolijke verhalen worden verteld in de plaatselijke taal. Er is kleur over het hele bord, want minstens 50 Gällerstabor zijn gekleed in hun kleurrijke volkskostuum, dat wat de vrouwen betreft het feest- en vakantiekostuum van de parochie is geworden. Ze weven en naaien het zelf. En heldere vlechten hangen over de jurk met de mooie strepen.

Dit is het algemene feest van de provincie. Elk jaar op een zondag in juli of augustus komen hier 6-10.000 mensen bijeen. Mensen van alle rangen en standen, van alle leeftijden en van alle politieke overtuigingen komen samen in het gevoel dat zij, in deze tijd van verdeeldheid, één ding gemeen hebben: de liefde voor hun vaderland.

Abonneer je op YouTube:

---

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament