Een schrijver en zijn kijk op de geschiedenis - Vilhelm Moberg en Nils Dacke

Artikel voor het eerst gepubliceerd in Vilhelm Moberg-Sällskapets småskrifter nr 7, Nieuwe dag met Moberg (2010). Overgenomen met toestemming van Ulf. Bedankt.

Nils Dacke vocht daadwerkelijk met wapens voor het behoud van zelfbestuur, het verlagen of afschaffen van belastingen en tegen de wantoestanden van de Fogd - de rechtsrot van die tijd! Nils Dacke was dus een rebellenleider tegen zijn rechtmatige vorst, geen wonder dat Gustav Vasa hem veroordeelde en hem noemde: "Dief, verrader, geen christen maar erger dan een heiden... Een grof beest en bosverrader, weinig beter dan een onbetamelijk dier" Bovendien leidde Dacke verraderlijke rooftochten. Vandaag zou hij waarschijnlijk een terrorist genoemd worden! Maar dat doe je niet. Vandaag wordt hij geassocieerd met brood, rally's, busmaatschappijen en scholen, eervol misschien, maar het risico bestaat dat hij een ongevaarlijk monument wordt, zoals een standbeeld in Virserum!

Vilhelm Moberg is ook niet vergeten - maar hoe wordt hij herinnerd? Ik leid al 25 jaar busreizen en geef lezingen over Moberg en zijn schrijverschap, en ik praat veel over Moberg de emigrantenromanschrijver. Dit beeld van Moberg is volledig gaan overheersen, een beeld dat Moberg dreigt te veranderen in een onschuldig nationaal monument, hij die in sommige delen een rebellenleider was, met de typemachine als wapen!

Mobergs kijk op de geschiedenis, en dus ook zijn sociale en politieke visie, is in de loop der jaren herhaaldelijk besproken en geanalyseerd. Niet in het minst, Johan Norberg's boek Vilhelm Moberg de Verzetsman bij uitgeverij Timbro is van groot belang om van Moberg een bourgeois liberaal te maken. Vorig jaar (2009) werd de doctoraalscriptie van Jens Liljestrand gepubliceerd Mobergland dat een gedetailleerd verslag geeft van hoe Moberg werd beïnvloed door de Koude Oorlog toen hij The Emigrant Books schreef. Het boek is erg interessant, ook al vind ik dat Liljestrand soms probeert Karl-Oskar, Kristina, Robert en Ulrika op een krampachtige manier in zijn Koude Oorlog-sjabloon te persen. Liljestrand houdt ook een belangrijk betoog over Moberg als nationaal auteur en de canonisering van de emigrantenserie. Datgene wat van Moberg een ongevaarlijk monument dreigt te maken.

Een korte versie van het boek van Liljestrand en andere interessante informatie is te vinden in het boek van de Vilhelm Moberg Society Verder met Vilhelm Moberg (2009). Bovendien zijn de laatste jaren twee brievenbundels onder redactie van Liljestrand verschenen: "Met God en blijvende gezondheid" en "Je denkt dat ik dood ben, is het niet?" en een zeer interessante correspondentie tussen Vilhelm Moberg en Sven Delblanc: Broeder Ville, lieve lieve Sven en ook het grote werk Vilhelm Moberg neemt een standpunt ineen proefschrift van Anna-Karin Carlstoft-Bramell, waarin het hele journalistieke werk van Vilhelm Moberg wordt gepresenteerd en onderzocht. De belangstelling voor Moberg en zijn geschriften is echt levend!

Alle bovengenoemde boeken hebben mijn beeld van Vilhelm Moberg verdiept en zonder twijfel is hij, vooral in de jaren '40 - '50 als hij The Emigrant Novel schrijft, een grote vriend van de Verenigde Staten en een uitgesproken anticommunist die in veel kwesties dicht bij Herbert Tingsten staat. Liljestrand levert hiervoor ruimschoots bewijs, onder meer in de brieven die Moberg schrijft tijdens zijn verblijf in de Verenigde Staten. Hier zijn een paar voorbeelden:

Het is een schande dat ik 50 zou zijn voordat ik hier kwam, je had hier de afgelopen 30 jaar moeten wonen... Ik moet bekennen... als ik het een en het ander bij elkaar optel: de totale vrijheid hier en alle shit waar je thuis over leest... elke dag heb ik minder en minder zin om terug naar huis te gaan...

Mijn gedachten over het buitenlands beleid van Zweden zijn zo laag dat er geen maat voor is... ik heb trouwbrieven geschreven aan alle neutraliteitsidioten op hogere posities... zodra ik een mandaat krijg zal ik namens Zweden het Atlantisch Pact (NAVO) ondertekenen...

Er zijn vele andere verklaringen en brieven in dezelfde trant in deze boeken opgenomen.

Er is nog een Moberg!

Maar het was een andere Moberg die ik tegenkwam toen ik me verdiepte in de geschiedenis van de Dackefejdens en dus in Moberg-boeken als Verradersland en Mijn Zweedse geschiedenis - verteld aan het volk. Deze andere Moberg kan ook vertegenwoordigd worden door romans als Rijd vanavond!, Soldaat met gebroken geweer en het debat boek Otron's artikelen. Deze Moberg is ook te vinden in Otto von Friesen's uitstekende selectie van opinieartikelen in het boek In je eigen geval. Ongemakkelijke bijdragen aan het publieke debat (1984).

Toen Moberg Dacke ter sprake bracht in Mijn Zweedse geschiedenis wijst hij erop dat "de Dackefejden een burgeroorlog was, adel tegen burgerij, en op die basis werd hij beoordeeld. Pas later werd vastgesteld dat het een echte volksopstand was, de grootste in de Zweedse geschiedenis". Wie "vanuit een nieuw, radicaal, holistisch perspectief over de Dackefejden wil schrijven, begeeft zich op onbekend terrein", schreef Moberg in 1971. Dit is niet helemaal waar, maar Moberg zet een duidelijker klassenperspectief op de Dackefejden dan iemand eerder heeft gedaan (mogelijk met Fabian Månsson de uitzonderingen).

De Dackeu Opstand 1541-43

Moberg ziet de periode vóór Gustav Vasa als de gouden eeuw van de boerenstand en geeft vier redenen voor de opstand.

• De belangrijkste zijn van economische aard: nieuwe en hogere belastingen en heffingen. Professor Lars-Olof Larsson [auteur van het boek Dackeland] geeft aan dat de belastingverhogingen kunnen oplopen tot + 300 %!
• Politiek: behoud van traditioneel zelfbestuur. Moberg schrijft over de bijzondere positie van het Värendse "opstandige platteland", b.v. de zogenaamde boerenvrede, zie hieronder.
• Kerkelijk: de traditionele katholieke leer handhaven en concreet een einde maken aan de plundering van kerken: alleen al in 1541 werd 3,7 ton zilver en goud in beslag genomen!
• Sociaal: het gebrek aan rechtvaardigheid, het misbruik van de voogden.

Moberg trekt een parallel met een persoon die in die tijd (1971) actueel was, Che Guevara. Hij maakt echter bezwaar tegen het volledig gelijkstellen van de twee: Che Guevara strijdt voor een nieuwe maatschappij, Dacke voor een terugkeer naar een oude, Che was een communist en Dacke vertegenwoordigt een extreem boerenindividualisme. Maar, schrijft Moberg, ze zijn verenigd door hun ontembare vrijheidsgeest en "als een spontane bevrijdingsbeweging en strijd voor elementaire mensenrechten is de Dacke-ruzie nog steeds actueel, een tijdloze revolutie". Moberg maakt ook een andere actuele analogie als hij schrijft: "Middeleeuwse guerrillastrijders lagen in de bossen en schoten met pijlen vanuit hinderlagen op deurwaarders, een meedogenloze en wrede oorlog, hoewel minder wreed dan de moderne oorlog in Vietnam, waar piloten vanuit beschermde posities hoog boven de grond lukraak een weerloze boerenbevolking vermoorden".

Moberg vestigt ook de aandacht op Gustav Vasa's demagogische trucs:

De koning zelf schreef een brief in naam van de Dalamanni, waarin hij de verraderlijke burgers in Småland veroordeelde en zijn liefste heer en koning Gustav hulp beloofde tegen de stelende paus. De baljuw van de koning in Dalarna bracht het wapen van het graafschap aan op de valse brief en deze werd verspreid door vermomde baljuw in boerenkleren... De propagandacoup is nauwelijks overtroffen door de nazi's.

Gustav Vasa slaagde er met de valse brief in 500 dalers te lokken om tegen Dacke te vechten. Moberg schrijft hierover: "In de geschiedenis van de volkeren heeft zich een tragedie voltrokken die zich vaak herhaalt: mensen van dezelfde maatschappelijke positie en met dezelfde levensbelangen nemen deel aan oorlogen aan tegenovergestelde zijden en doden elkaar". Dit is een opvatting van de geschiedenis die kan worden uitgedrukt als "arbeiders van alle landen - verenigt u" of "het volk tegen de meesters"!

Moberg maakt niet veel gebruik van klassenbegrippen en heeft misschien zelf zijn visie op de geschiedenis niet gelijkgesteld met die van het historisch materialisme, maar ik geloof dat in Mijn Zweedse geschiedenisen ook in VerraderslandHij betoogt vaak in die termen. Bovendien fascineert het levenspad van Nils Dacke Moberg, die schrijft:

Qua verschuivingen en veranderingen in korte tijd is geen Zweeds menselijk lot te vergelijken met dat van Nils Dacke: boer - kroontorpedo - guerrilla - rebellenleider - chef van Småland - onderhandelaar als gelijke van de koning van Zweden - gezocht als bondgenoot door 's werelds machtigste man keizer Karel V - verslagen rebellenleider - opnieuw guerrilla - vluchteling.

De vrijheden van de boeren

Moberg bespreekt ook de zogenaamde boerenvrede (grensvrede) in Mijn Zweedse geschiedenisen hier vindt u een interessant citaat over de machtsstrijd tussen de Zweedse en Deense koninklijke machten, vooral toen Gustav Vasa de wettelijk benoemde Unie-koning, de Deense Kristiaan II, uitdaagde. Er waren tijden dat de Smålanders niet wisten wie er zou zegevieren, aan wie ze belasting zouden betalen. Moberg schrijft:

Alvorens te beslissen wilden de Smålanders zien wie er zou winnen - een opportunistische en onheroïsche houding, die doet denken aan de neutraliteitspolitiek van Zweden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar het doel en de bedoeling hiervan - het bewaren van de vrede - was in de 16e eeuw even goed en menselijk verklaarbaar als 400 jaar later.

Vergelijk deze houding eens met eerdere citaten waarin Moberg degenen die hij "neutraliteitsidioten" noemt, de zogenaamde derde positie, in de jaren vijftig in Zweden hekelt, wanneer hij wil dat Zweden lid wordt van de NAVO. Dat zijn inderdaad twee verschillende Mobergs!

Moberg schrijft ook met liefde over hoe de herinnering aan de boerenoorlogen voortleefde in de ene familie na de andere en vermeldt dat het parlementslid Jonas Jonasson uit Gullaboås (in Dacke's geboortestad) geïnspireerd was door deze boerenoorlogen en misschien wel de eerste ter wereld was die in 1869 in het Zweedse parlement een motie voor vrede en ontwapening indiende. Jonas Jonasson was van mening dat dit idee steeds populairder werd onder het volk, maar dat de machthebbers er steeds minder aandacht aan schonken en hij stelde een soort VN voor met verwijzing naar de boerenvrede!

Als jongeman was Moberg een antimilitarist, net als Valter Sträng, de hoofdpersoon in de autobiografische roman Soldaat met gebroken geweer. Moberg verandert in de jaren dertig van gedachten door de groeiende dreiging van Hitler-Duitsland, beschreven in Geef ons de aarde! (1939), het derde deel van de Toring triologie, waarin Lagere waardering bankbiljetten (1935) en Slapeloos (1937) zijn de andere twee. Moberg bereidt zich voor en zet zich in voor een sterke verdediging - maar verzet zich tegelijkertijd tegen censuur en concessies! Een samenvatting van Mobergs opvattingen over defensie/oorlogsmacht en militaire macht wordt "een noodzakelijk kwaad" en moet dienen om het grondgebied van het land te verdedigen - niet om andere landen aan te vallen!

Verradersland

Het is deze andere Moberg wiens stem spreekt in zijn laatste roman Verradersland (1967). De roman speelt zich af in het grensgebied tussen Zweeds Småland en Deens Blekinge, bij de Bontbrug over de Lyckebyån, en gaat over twee families aan weerszijden van wat in de 16e eeuw de grens tussen Zweden en Denemarken was. Hier bij de Bontbrug zijn bij verschillende gelegenheden, ten minste 9 keer, boerenvredesakkoorden gesloten:

1361: toen Valdemar Atterdag Zuid-Zweden aanviel
1434: tijdens de Engelbrekt Opstand
1505: tijdens de oorlog van de Sturgeons tegen de Unie van Kalmar. Deze vrede is de eerste waarvan de tekst bekend is.
1514, 1520, 1611-13, 1642-44, 1657 en de laatste keer 1677. Dit waren de traditionele leiders van de parochie; priesters en anderen die het volk vertegenwoordigden.

De eigenlijke tekst uit 1505 is bewaard gebleven en spreekt ook nu nog duidelijk:

Als een van hun heren op het land van de andere heer een schoonmaak wil houden of kwaad wil doen, en het grote publiek komt dat te weten, dan zullen zij elkaar bijstaan en niemand zal zijn heer over de grens volgen.

De tekst uit 1657 is ook bewaard gebleven:

Hebben wij vrede en harmonie tussen buren gesloten en elkaar wederzijds verzekerd dat, niettegenstaande enige onenigheid tussen de beide kronen Zweden en Denemarken, geen van de mannen van deze parochies elkaar zouden aanvallen en met moord, roof en vuur elkaar enig kwaad zouden berokkenen zonder eerlijke betrekkingen tussen buren te onderhouden als tevoren.

Dit is een deel van de waargebeurde achtergrond van de roman Verradersland. Wanneer Moberg de pastoor het voorstel voor een boerenvrede/grensvrede laat voorlezen, is dit bijna woordelijk uit de echte tekst overgenomen.

Moberg zag deze boeren-vredesverdragen als de vrede van het volk tegen de oorlog van de heren/koninkrijken, terwijl de koning het als verraad zag. Moberg is dus geen pacifist, er is gerechtvaardigd geweld, maar hij is ook geen vriend van agressieve oorlog, zijn opvatting is die van de boerenvrede: niemand mag zijn meester volgen verder dan het grensgebied.

In zijn allerlaatste boek, Otron's artikelenMoberg komt op dit thema terug wanneer hij het boek van Tore Zetterholm bespreekt We ontmoeten elkaar bij Rynge. Moberg schrijft: "Is er niet iets wat we zelfverdedigingsgeweld kunnen noemen, waartoe onderdrukte volkeren uit puur zelfbehoud hun toevlucht nemen?"

Vilhelm Mobergs kijk op de Verenigde Staten onderging in de jaren zestig een grote ommekeer, zoals blijkt uit het nawoord "20 jaar later" in de gedeeltelijk herziene editie van De onbekende familie (1968). Daarin schrijft Moberg dat "de Verenigde Staten niet langer het land zijn waar rebellen en opstandelingen naartoe vluchten" en dat de belangrijkste reden daarvoor de oorlog in Vietnam is.

Soldaat met gebroken geweer

Voor mij Soldaat met gebroken geweer (1944) is een sleutelroman in de kwestie van de beoordeling van Vilhelm Moberg. In een brief aan Sven Delblanc geeft Moberg commentaar op de kritiek van de (S-)kant op zijn beschrijving in de roman dat de sociaal-democratie haar oorspronkelijke socialistische idealen had losgelaten:

"Maar vandaag de dag is het onmogelijk om je een sociaal-democratische journalist voor te stellen die zo naïef... of zelfs dom is dat hij tijdens een verkiezingscampagne de lezing geeft die Valter Sträng in 1921 gaf... hij gaf het hele programma... het enige echt socialistische, om niet te zeggen marxistische, programma van de partij...

Olof Palme is voor mij redacteur Fläderbaum in een nieuwe editie..." (Moberg - Delblanc, p. 59)

Hoeveel op Vilhelm Moberg lijkt Valter Sträng? In een radio-interview op 26/8 1969, bijna precies 4 jaar voordat Moberg besloot te overlijden, stelt Ulf Örnkloo de vraag en krijgt hij het antwoord: "Het is mijn meest autobiografische romanfiguur zonder een zelfportret te zijn. Ik wilde het beeld schetsen van een idealist uit de jaren van de doorbraak van de arbeidersbeweging, een antimilitarist," zegt Moberg. "Maar," vervolgt Moberg, "ik heb zelf het pacifisme afgezworen toen Hitler en Mussolini op het toneel verschenen, ik besefte dat er behoefte moest zijn aan zelfverdediging."

Op de vraag of Valter Sträng niet een soort lievelingskind is, antwoordt Moberg:

Ja, geen van mijn personages heeft zoveel meegemaakt van wat ik heb meegemaakt. Valter Sträng was veel politiek actiever dan ik. Valter wilde een klasse krijger worden. Misschien had ik die ambitie toen ik jong was, maar besefte ik toen ik ouder werd dat ik niet geschikt was om politicus te worden. Ik vind dat een schrijver in principe niet bij een partij moet horen, dan moet je rekening houden met irrelevante overwegingen.

Moberg merkt ook op dat het "duidelijk is dat ik op de meeste punten vrij ver naar links sta, net als Valter Sträng, op alle punten waarover hij een standpunt innam: de troon, het zwaard, het altaar en de geldbuidel".

Moberg's kijk op de samenleving

In zijn boek Mobergland bespreekt Liljestrand of Mobergs maatschappijbeeld kan worden omschreven als burgerlijk-liberaal of als de anarchistisch-syndicalistische kant van de arbeidersbeweging. Je kunt Vilhelm Moberg verschillende etiketten opplakken, maar laat me een paar vergelijkingen maken:

• Tussen de Moberg die in de inleiding van Mijn Zweedse geschiedenis schrijft dat "als ik in een andere klasse van mensen was geboren, ik een ander verhaal zou hebben geschreven" en de huidige academische en intellectuele elite, waar "mensen" bijna een lelijk woord is of iets gênants uit vroegere radicale tijden, nu over jammert!
• Tussen de Moberg die schrijft omdat het moet en het ontspannings- en amusementsideaal dat de televisie ons tegenwoordig voorschotelt!
• Tussen de Moberg die Knut Toring zijn vernederende werk in dienst van de domheid liet verpesten en de detective-hysterie van vandaag!
• Tussen de Moberg die een van onze meest onderzoeksjournalisten was en de staat die de IB-informanten in de gevangenis stopte!
• Tussen de Moberg die in de inleiding van Mijn Zweedse geschiedenis schrijft over het vertekende beeld van de geschiedenis dat schoolboeken gaven, door het weglaten van feiten en de huidige door de staat gecontroleerde geschiedschrijving in de vorm van het "Forum voor Levende Geschiedenis"!
• Tussen de Moberg die pamfletten schreef voor de verdediging van het volk tijdens de Tweede Wereldoorlog en de huidige betaalde Zweedse beroepsmilitairen aan wie schriftelijk wordt beloofd dat zij overal ter wereld zullen kunnen vechten, bijvoorbeeld in Afghanistan. Verplichte militaire dienst maakt deel uit van de democratie; het is niet alleen een verplichting maar ook een recht om het land te verdedigen.

Wanneer ik deze vergelijkingen maak, is dat niet om Vilhelm Moberg een partijdig etiket op te plakken, maar gaat het om de mensen in de geschiedenis versus de autoriteiten, een kwestie die partij- en blokgrenzen overstijgt.

Of zoals Valter Sträng het zegt als hij uitlegt voor wie hij schrijft:

En zo schrijf ik over deze heuvel, over andere hutten in de omgeving, ik vertel over de mensen van deze hutten, over het zwoegen en ontberingen, armoede en trots, vernedering en grootsheid van het moerasvolk. De mensen beschrijven gewoon omdat ze mensen zijn.

En mijn voorvaderen staan op uit naamloze, vergeten graven, vader en grootvader en overgrootvader staan weer op uit het stof, en ik vertel hen wat ik weet dat waar en waar is over hen en wat ik weet dat waar is.

En over de vrouwen van de huisjes, over moeder en grootmoeder en overgrootmoeder, de sterke, stille vrouwen die de vele kinderen dragen en de zware lasten dragen.

Dit volk heeft in sluimering gelegen, onderdanig, veerkrachtig, vergeten, stom, zich niet bewust van zijn macht en mogelijkheden. Ik zou nu een beeld willen geven van het ongeletterde ras, dat ik nog in geen enkel gedrukt boek heb kunnen herkennen, want ik sta er zelf zo dicht bij dat ik de ongeletterde in de naaste familie heb.

Ik wil zijn werk beschrijven, zijn obscuriteit verklaren, het een stem geven en deelnemen aan zijn zoektocht om zichzelf te ontdekken.

Zo komt het bij me op dat dit mijn ware roeping zou kunnen zijn - dat dit voortaan mijn klassenstrijd zou kunnen zijn.

Je kunt Moberg op verschillende manieren lezen, je kunt verschillende etiketten op hem plakken, je kunt proberen hem in een willekeurig aantal Koude Oorlog-sjablonen te persen, maar ik kan hem onmogelijk in het huidige sociale systeem laten passen. De toezicht Het tegenstrijdige beeld van Vilhelm Moberg wordt begrijpelijk als men Mobergs geschriften ziet als onderdeel van de linkse volkstraditie die sinds de Franse Revolutie heeft bestaan. Het omvat niet alleen de arbeidersklasse in engere zin, maar de werkende mensen. In Mobergs tijd waren dat de gewone mensen, d.w.z. de boeren, de kleine boeren, en vandaag de arbeiders, de ambtenaren, de gezondheidswerkers, de zakenlieden, d.w.z. de overgrote meerderheid van de bevolking.

Dit links-volk beperkt zich niet tot partijen en mensen die zich socialistisch, links of wat dan ook noemen, maar is veel breder. Het is links dat de opzettelijk verzwegen geschiedenis wil opeisen, of zoals Valter Sträng zegt: "Ik wil de doden tot leven wekken" en daarmee bedoelt hij het moerasvolk en hun geschiedenis.

Het is de strijd tegen de corrupte autoriteiten, die Moberg al begon in Geld tekort, vervolgd met in A P Rosell Bank Directeur en culminerend in de rechtszaak. Mijn Vilhelm Moberg behoort tot die traditie, en hij is er een prominent figuur in!

Commentaar van de auteur op de herpublicatie

Titels vrijboren bonde past bij de pagina Allmogens hoogtepunten van Moberg en daar past Johan Norberg waarschijnlijk maar ten dele in [in verwijzing naar Norbergs boek Vilhelm Moberg de Verzetsman en zijn artikel over Vilhelm Moberg's strijd tegen het gezag]. Maar er zijn ook andere kanten, kanten die ik wil benadrukken! Daarom zou ik de volgende opmerkingen willen maken. Het eerste is een citaat van Soldaat met gebroken geweer waar Moberg Valter Sträng het volgende over zijn jeugd laat zeggen:

"Hier heb ik mijn jeugd gehad, arm en karig...Het pleegland gaf mij geen kansen, maar belette mij niet ze zelf te veroveren...In een land zonder deze menselijke vrijheid zou mijn groei wellicht zijn gestuit. Van het land...waar men geboren is, heeft men het recht dit te eisen: kansen - en gelijke kansen! Een nivellering van dit verschil in lot is een eis die mijn gevoel voor rechtvaardigheid in de loop der jaren heeft opgeworpen... Het lot van armoede zal niemand proberen mooi te maken in mijn ogen. Armoede is alleen maar lelijk en vernederend en verbitterend... en is een ongeluk, maar geen noodzakelijk ongeluk, opgelegd door het lot... Maar het kan, in sommige gevallen, zijn tegenwicht scheppen... in de vastberadenheid om zijn vernedering te overwinnen. Dit kan bij mij het geval zijn geweest."

Moberg ziet klassenverschillen/ongelijkheid dus niet als door het lot opgelegd, maar als het resultaat van de klassenmaatschappij.

Sommigen, zoals Johan Norberg, willen van Moberg een liberaal maken, en die kant bestaat zeker ook. Maar men vergeet dan wat Moberg schreef in de Laatste Brief aan Zweden:

Als Karl-Oskar de jager Nöjd ervan beschuldigt dat zijn honden schapen op zijn land doden, antwoordt Nöjd: "Jouw land, Nelson... het is net zo min van jou als van mij! ...Al het land hier is gestolen van de Indianen!" Als Karl-Oskar antwoordt dat hij niet heeft gestolen, maar gekocht, antwoordt Nöjd: "Maar je hebt stierenvlees gekocht! Jij hebt al dat verdomde goedkope spul... Hou je mond over je land, Nelson." Karl-Oskar dreigt Nöjd aan te vallen, die dan zegt: "Je handel is eerlijk, oké. Het is gemaakt volgens de wet. De wet die de blanken achteraf maakten - na de diefstal. Maar je kunt in Amerika geen stuk land kopen dat niet van de Indianen is afgepakt of bedrogen! Wat zou de regering hen betaald hebben voor de hele Mississippi Vallei? ... Een 200ste van een cent voor een acre ... Voor het meest vruchtbare land in de wereld. Dat was de prijs van de dieven ... en zelfs dit schijntje konden de Indianen er niet uit krijgen! Er restte hen alleen nog de hongerdood! Hou je schapenvacht maar, Nelson. Kus dan mijn reet!"

Of in de vrouw van de man:

Als Hakan zijn schulden niet kan betalen en voorstelt het te stelen, is Märit ontzet en zegt dat de schuld betaald moet worden door alle eerlijke mensen, Hakan antwoordt: - "Eerlijk? Wie is eerlijk? Ken je iemand... Of kon ze vertellen wie land verkocht aan de eerste boer? Nee... want de eerste boer heeft het land gestolen... Märit betekent dat degene die het land heeft bewerkt, eerlijk heeft betaald met zijn inspanning" en Håkan antwoordt: - Ik heb zeven jaar gezwoegd op mijn akkers, maar ze zijn nog niet van mij. Ze zullen nooit van mij zijn!... Nu had hij zeven jaar van zijn leven gespendeerd zodat de koopman Schörling zijn jaarlijkse rente zou ontvangen... nu kon het genoeg zijn. Men dacht natuurlijk dat hij het zo zou laten... tot hij naar zijn graf werd gedragen. Dan kan een priester op zijn mol gaan staan en zeggen: "Hier in de kist ligt Hakan van de familie van de zonen van Ingel. Hij kwam van de aarde, zijn leven werd besteed aan het betalen van pacht en belasting voor de aarde, naar de aarde zal hij terugkeren!"

Moberg ziet dus dat privébezit niet iets natuurlijks of eeuwigs is. Allmogens citeert terecht veel van Moberg over oorlog en vrede, over de verdediging van het land (wat ik aanstip in de tekst over Moberg en Dacke). Er zijn hier ook citaten die Moberg's inzicht in de klassenmaatschappij tonen.

Moberg wijst erop dat "alle oorlogen voortkomen uit sociale problemen" (schrijven Noord-Europa 1938) en "het is uiteindelijk om de natuurlijke hulpbronnen van de aarde dat de mensen vandaag de dag vechten..." (uit Oxford and Us, Voor je eigen zaak p 17), waarmee de idealistische visie van de zogenaamde Oxford-beweging in de jaren 1930 werd verworpen. Moberg schrijft ironisch over het door Oxford bepleite trustschap en merkt op dat de grondeigenaar dan zijn eigendom kan blijven "beheren" omdat hij er in deze wereld geen verantwoording over hoeft af te leggen! Maar zijn rentmeester is en blijft een rentmeester, het is nu zo verordend door Gods besluit! Moberg merkt op dat de Oxford Beweging de verdeling van de buit van de aarde niet wil veranderen - het bestaande moet met rust gelaten worden!

Moberg maakt hier een bijna historisch-materialistische analyse van de Oxford Beweging, hij ziet het klasse-karakter ervan.

Van een bijna kritiekloze bewonderaar van de Verenigde Staten, werd Moberg in de loop van de jaren zestig steeds kritischer, niet in het minst ten aanzien van de toen nog voortdurende oorlog in Vietnam. In een nawoord bij het boek De onbekende familie (1968) schrijft hij:

"Ik denk niet dat Amerika aanvaardbare redenen heeft om oorlog te voeren in Azië... Ik kan het op geen enkele manier zien als een defensieve oorlog van Amerika. Het uitgestrekte Amerikaanse continent wordt immers op geen enkele wijze bedreigd door de bevolking van Noord-Vietnam, ook al is het regime communistisch...

De sterkste militaire macht ter wereld... laat voortdurend bommen vallen op de arme boeren van Noord-Vietnam... en het slachtoffer van de Amerikaanse bombardementen is een primitief boerenland dat de agressor niet kan bereiken met overeenkomstige terreurwapens in zijn eigen land... Wij zouden nu toch een van de grootste en meest fatale leugens uit de wereldgeschiedenis moeten doorzien: dat een volk zijn vaderland kan verdedigen door andere volkeren aan te vallen, dat het vaderland ook in andere landen verdedigd kan worden."

Abonneer je op YouTube:

---

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament