De graven in de Norrlandse folklore

Het perceel is de goede geest van het huis. Hij zorgt niet alleen voor de paarden, maar is ook bereid om op elk moment te werken voor het welzijn van het huis. Maar hij is niet zo verstandig om zijn lievelingspaarden overvloediger te voederen dan de hooivoorraad van de boer toelaat, dus heeft hij er geen bezwaar tegen om de schuren en velden van zijn buren soms zwaar te belasten.

Hij kan wat vergelding wensen, maar over het algemeen niet veel. Gewoonlijk is hij tevreden met een weinig voedsel; maar als hij niet het nodige voedsel krijgt, kan hij naar de stal gaan en de koeien van de meester voederen. Hoewel klein en onbeduidend, draagt het perceel zware lasten genoeg. Een boer sprak eens met een nietsnut af dat hij vers gemaaid graan van het veld van zijn buurman naar de loge van de boer zou brengen. De boer deed wat afgesproken was en vond bij zijn aankomst in het logement altijd voedsel in een kist, die op een bepaalde plaats was klaargezet. Alles ging goed, en de graanschuur van de boer werd voor elke nacht geregisseerd. Maar nu gebeurde het dat de boer een knecht had. Hij was onnadenkend en onverstandig, zoals de jeugd altijd is, en dacht dat het leuk zou zijn om de kerstman een kunstje te flikken. Hij nam het eten weg dat voor hem was klaargezet. Toen Santa met zijn last bij de loge kwam en niet het gebruikelijke voedsel vond, zuchtte hij en zaaide:

Ik heb twaalf skyl en acht baun (banden) gedragen en geen voedsel gevonden.

Van de legende, die ik na Marcus opnam, bestaan verschillende variaties. Volgens de ene hadden de buren van de boer gemerkt dat alles niet in orde was, en hadden zij daarom het voor het perceel bestemde voedsel weggehaald en het vat met onzuiverheden gevuld. Toen de boer terugkwam, klaagde hij dat hij "zeven mijl had gelopen en zeven schalmen had gesleept" en toch zo slecht was beloond. - De Kerstmannen worden ook wel smo-karra, de kleine mannen, vgl. de Beierse naam Hojemännlein. Een man was bezig een huisje voor zichzelf te bouwen. Hij deed al het werk zelf, zonder enige hulp van mensen, maar hij had zulke grote hoekstenen gelegd en zulke ruwe boomstammen gehakt dat het moeilijk te begrijpen was hoe hij het allemaal zelf had kunnen doen. Maar hij was waarschijnlijk niet alleen geweest, hij had de hulp van een kleine groep gehad. Zelfs gelukkige jagers zouden er trucs mee hebben gehad.

Onze Kerstman is de Kobold van Duitsland. Wat hun kenmerken betreft, lijken ze verrassend veel op elkaar. Der Kobold is zeer bruikbaar¹maar wil daarom ook zijn behoorlijk loon hebben, "dat meestal bestaat uit melk of pap met boter". Jonsson² vermeldt ook, dat "pap en melk" een favoriet gerecht is, dat aan Santa's feestsappen wordt aangeboden. Volgens Wolf heeft men gezien, hoe die Kobolde adelaar de knechten en dienstmeiden, die melk gaven, volgde tot in het huis en voorzichtig de gemorste melkdruppels oplikte. Dit verklaart de volgende opmerking van mij in Fors: vroeger werd gezegd dat men geen spijt moest hebben van wat men morst, "want iemand zal het ook hebben". Op de Friese eilanden likken de kobolds op wat gespeeld wordt, als de huisvrouwen bier brouwen. Voor hun bestwil laten ze ook de broodkruimels liggen die van de tafel vallen. Dermed verbindet ohne zweiffel ein gammal Regel i Ångermanland att "ej sopavet golfvet, sedan man ätit gröten örn qvällen", ty då swear man bort de hullet af korna eller, selon en annan uppgift, af removnar man alla välsignelse. De basis hiervoor is blijkbaar de gedachte dat de berooide landeigenaar zich wendt tot de stal, waar hij de koeien voert, of het huis verlaat en er zich niet om bekommert, aangezien de oude welvaart ook met hem verdwijnt.

Der Kobold heeft een sterke neiging om mensen te plagen en allerlei streken met hen uit te halen, vooral wanneer hij zelf geplaagd wordt. Samma kind har ook tomten. Een oude man was verschrikkelijk zo bot en chagrijnig, en het ergst was hij voor en tijdens de kerstvakantie. Niets was toen naar zijn zin, hoewel iedereen hem wilde behagen. Op een dag voor Kerstmis was het ongewoon rustig en stil, waarop de vrouw tegen haar dienstmeid zei: "Was Kerstmis maar voorbij en hadden we het maar weer zo rustig en goed! Ze besloten allemaal hun best te doen om de woede van de oude man niet te provoceren. Het was nu kerstavond, en iedereen, behalve de bedienden, hadden hun karweitjes gedaan. De oude man, die ongewoon goedaardig en kalm was, had zijn gezangboek genomen en zat kerstliederen te zingen. Maar toen herinnerde hij zich dat hij naar de stal moest gaan om de paarden hooi te geven. In de deuropening van de stal ontmoette hij drie roodharige mannen die uit de hooibaal kwamen en in de koets gingen. Hij hoorde ze lachen en lachen en lachen en lachen. De eerste zei dat ze iets zouden doen; de tweede dat hij kruiden onder de korenpot in de haard zou leggen, zodat die verbrand zou gaan ruiken; de derde dat hij het zo zou maken, dat als de oude man de brandewijnfles tevoorschijn haalde om de jongens te drinken te geven, deze zou breken. Toen de oude man hoorde wat de kabouters van plan waren, dacht hij bij zichzelf dat zij er niet in zouden slagen hem slecht te maken, hij zou voorzichtig zijn. Maar toen hij binnenkwam en de brandlucht rook, vergat hij zichzelf en zei op boze toon: "Blijf van de pot af! Hij hield zich nu in, maar toen hij de fles tevoorschijn haalde om de jongens wat te drinken te geven, viel ze in de afgrond en ging kapot. Nu mopperde de leeuw, maar toen zei hij met zachte stem tot zijn vrouw: lieve moeder, laat iemand de stukken glas opvegen! Iedereen in het huisje verbaasde zich over de zachtmoedigheid van de oude man die dag, maar toen vertelde hij wat hij had gezien en gehoord, en zwoer dat de oude mannen niet lang macht over hem zouden hebben, want met het nieuwe jaar zou hij een nieuwe man worden. Tot dan toe had hij er veel last van, maar na Nieuwjaar was hij er vrij van. - Het verhaal, dat we in Ångermanland optekenden, schijnt wat duister te zijn.

Als een wezen volledig gescheiden van het perceel nu wordt beschouwd bis de beer of beer in Ångermanland, puken in Duitsland. De beer en het complot lijken ons echter in feite één en dezelfde te zijn; ze zijn ook beide opgenomen in het Duitse Kobold, dat ook wel wordt genoemd Puck, Puken, in Noord-Fries volgens Grimm Huspuken. Maar volgens Wolf verschijnt de kobold in veel verschillende gedaanten, namelijk als kat, hond, haan, geit, kikker en hommel. In Midden- en Zuid-Zweden wordt de beer voorgesteld door de melkharen, die de vorm van hazen hebben, maar in Noord-Zweden wordt de beer beschreven als hebbende het uiterlijk van een bijenkorf, cf. T. V. V. p. 130.

Bij de speurtochten naar hekserij in Norrland speelt de beer, of portier, zoals hij soms wordt genoemd, een belangrijke rol. Een vrouw in Säbrå bekende dat zij drie beren had, "die haar tijdens de oogst voorzagen". Zij beschreef er een als "zo groot als een grijze kat, maar gekruld als een noot, met een bek als een waterval". De naam haas komt ook voor in Ångermanland. Een oude vrouw, die bezig was een beer klaar te maken, vroeg hem wat hij zou tekenen en zei: haas, beer, wat zullen jullie tekenen? - Zelfs hier. kan hij aannemen grodans schepsel.

Twee boerinnen in Multrå (Ångermanland), die enkele jaren geleden zijn overleden, maakten voortdurend ruzie met elkaar over hun koeien en beschuldigden elkaar ervan elkaars koeien door beer te hebben gemolken. Uiteindelijk, op een morgen, toen een van de oude vrouwen een kikker in haar huisje, was ze volledig overtuigd van de criminaliteit van de vrouw van de buurman. Tijdens de eerder genoemde zeskamp bekenden velen dat zij "hemel en aarde en alles wat zich daarin bevindt, vervloekt hadden, behalve skatan en humblan, dat vliegt". Echtgenote Elisabet in Ytterlännäs had de volgende lezing gebruikt:

De maagd Maria liep op een groen blad,
ontmoette ze haar gezegende zoon zo lieflijk.
Huadh leethe I wälsignade mor? -
I'm leetar migh a miöö-humbla
voor miölkstuli en moostuli. In Nampn Fadhers, Zonen en dan Heilige Geesten. Amen.

Zelfs in andere spreuken duikt de hommel op in gesprekken over melkverhoudingen. Ik veronderstel dus dat de hommel een andere figuur is voor het perceel, want de bessen konden nauwelijks over waterlopen komen, terwijl dit een gemakkelijke zaak was voor de hommel, "die vliegt". - In Ångermanland hebben ze adj. bara-sugen, in Duitsland zuigen, zogen, diad van de bessen, zoals men van koeien zegt, wanneer zij geen haar hebben, en soms geen huid aan de liezen en de binnenkant van de dijen. De haarloze plekken zouden het gevolg zijn van het feit dat de beer of puck zijn voorpoten op die plaats had gezet. Zo ook hier een uiting van hem in de vorm van een viervoetig dier. De taak van de beer en het perceel is dezelfde, namelijk naar de boerderij trekken. Maar uit de haas, de kat, de hommel of de bijenkorf heeft zich in de volksverbeelding een bijzonder schepsel gevormd, waarvan het verband met de opvoeding zo ver is vergeten, dat de vrouwen zich in staat achten zulke schepselen te maken, hoewel niet zonder de boze te beledigen.

Wanneer ergens zegen en voorspoed heersen, zegt men: daar hoereert of heerst "niss Puck", zegt Wolf p. 836, waarmee men de verklaring in T. V. p. 132 over een backstugu-vrouw vergelijkt, die vrij goed had wat zij nodig had en daarom, wanneer men dit niet anders kon verklaren, gezegd werd dat zij de bessen had. Wanneer de welvaart van een huis ophoudt zonder dat men de reden ervan begrijpt, wordt er gezegd: bis aan het trekken, dat wil zeggen, hij vertrekt van dit huis naar zijn eigenaar.

De identiteit van de beer of melk-hen met de Duitse Kobold wordt verder aangetoond door een omstandigheid die te opvallend is om over het hoofd te zien. In T. V. V. heb ik gezegd, blz. 131, dat de bessen driemaal verkocht mogen worden, maar dat de derde eigenaar nooit wit aan hem kan zijn. Over de kobold zegt Wolf op p. 335 "er wird auch gekauft lind kann dreimal verkauft werden, der dritte Eigenthiimer aber muss ilin behalten" (jong. "Hij kan drie keer verkocht worden maar de derde eigenaar moet hem houden").

1. Wolf, Bijdragen tot de Duitse Mythologie, tweede abdi. Göttingen 1857, p 336.
2. Folktro, seder och bruk i Möre, Sv. landsm. 2: 5.

Abonneer je op YouTube:

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament