Pers en partijen

De tijd van het jaar is aangebroken waarin de Zweedse pers probeert een kleine bezinning te houden, waartoe de gedachte aan de jaarwisseling zo onbedoeld aanleiding geeft. Het is niet zozeer een stemming over de eeuwige vlucht der eeuwen, over de oneindige ruimte van de winternacht, die tot uitdrukking komt in de krantenobservaties vóór de jaarwisseling, als wel een weemoedige hoop op het jaarlijkse abonnement. Het is de gedachte eraan die kranten hun eigen voortreffelijkheid zal doen roemen. Algemeen wordt aangenomen dat het gunstige lezerspubliek zelf niet heeft gemerkt hoe onafhankelijk, oprecht, onverschrokken en getalenteerd de krant is geweest. Daarom wordt op al deze volmaaktheden gewezen, terwijl de belofte wordt gedaan dat de krant volgend jaar zo mogelijk nog voortreffelijker zal zijn. "Het schept vreselijk op als dronken ridders en verzadigde priesters," en men krijgt een gevoel van hoe goed en netjes alles geschreven is. Nou, er zit geen kwaad in. De zaak wordt niet ernstiger genomen dan de zelfprijzingen die de klagers in de academische promoties hun geur laten verspreiden onder het publiek. Deze opschepperige ridders en priesters - wij bedoelen de abonnees - zijn niet te vrezen "om onheil te brengen in het gehele land".

Er is nog een andere kant aan de zaak, die het misschien waard is om even bij stil te staan. Het is het standpunt van de pers over de politieke partijen. Wij hebben in dit land het geluk - laat deze collectieve grootspraak door zijn waarheid worden gerechtvaardigd - dat de pers eerlijk is, in die zin dat zij niet vals is. Er is geen minutenhandel in meningen. Onze omstandigheden zijn te klein en te doorzichtig om zoiets te laten gebeuren. Dat een verandering van eigenaar kan leiden tot een verandering van houding is een heel andere zaak. Natuurlijk kan er bij dergelijke gelegenheden ook kattenkwaad worden uitgehaald, maar het is op zichzelf een eerlijke zaak als een persoon of een vereniging een bestaande krant opricht of overneemt om een spreekbuis te krijgen voor meningen en zorgen die hen na aan het hart liggen. Het is ook volkomen terecht dat de verschillende partijen die in de politieke arena met elkaar concurreren, hun pleitbezorgers in de pers hebben. Een regering heeft echter altijd een orgaan nodig dat namens haar spreekt in de openbare meningsuitwisseling. Het optreden van partijen en regeringen moet altijd aan de kaak worden gesteld en ten overstaan van het publiek worden verdedigd. Misvattingen, niet in het minst kwaadwillige interpretaties en opzettelijke verdraaiingen, moeten worden aangepakt. Zelfs wanneer de opdrachtgevers van deze kranten stommiteiten hebben begaan, en misschien vooral dan, is de hulp van een persadvocaat vereist.

Anderzijds is het natuurlijk jammer als de hele pers van het land zodanig langs partijgrenzen verdeeld is dat elke krant zich ten dienste stelt van een bepaalde partij, voor haar spreekt en als haar pleitbezorger optreedt. Het valt niet te ontkennen dat dit gevaar bestaat. De onverholen verbazing die spreekt uit de kolommen die de kranten aan de berichtgeving over elkaars slimheid wijden, wanneer zij een verklaring aantreffen die niet volgens het natuurlijke systeem van de partijtheorie kan worden ingedeeld, toont aan op welk punt wij thans zijn aanbeland. De commentaren op een dergelijke partijdige meningsuiting nemen vaak de vorm aan van verwarde beschouwingen over de algemene ontevredenheid die door de geëerde tijdgenoot wordt geuit. Geen enkele partij is goed genoeg. Deze loslippigheid, die even onverklaarbaar als laakbaar is, moet naar behoren worden bestraft. Er wordt van uitgegaan dat elke krant tot een of andere partij moet behoren.

Nu, in deze context, moet men de sociaal-democratische pers buiten beschouwing laten. Zij is altijd partijgebonden en heeft tot taak nat en droog te pleiten en te ageren voor de collectieve opinie van de partij. Zij die van deze lessenaars preken, moeten ervoor oppassen misvattingen naar voren te brengen. Zij hebben strengere verplichtingen ten aanzien van de zuivere leer dan de Kerk ten aanzien van haar dienaren. De Kerk is oud en broos en moet veel verdragen dat zij in de dagen van haar macht niet zou hebben verdragen. De Socialistische Kerk handhaaft een strengere discipline. Het maakt dus een indruk die niet bedoeld is wanneer sociaal-democratische schrijvers stelling nemen tegen geestelijken omdat zij omwille van hun levensonderhoud verplicht zijn een bepaalde mening te huldigen. De sociaal-democratische persman die niet bij zijn partij blijft, zou spoedig een andere boerderij moeten zoeken om op te spelen. In dienst van de sociaal-democratie is de pers uitsluitend een instrument voor de verbreiding van partijstandpunten en voor de verheerlijking van de partijleiding. Het moet pleiten en het pleit. In dit opzicht is het eerlijk spelen.

De burgerlijke pers - wanneer zij niet als partij- of regeringsorgaan fungeert - heeft een bredere taak. In onze tijd, waarin dankzij ons ongelukkige kiesstelsel de partijen zozeer zijn overgeleverd aan kibbelen en kameraadschap, moet de pers een groter respect voor het publiek en een groter respect voor objectiviteit afdwingen dan de gesloten partijorganisaties voorstaan. Ook het Parlement heeft de neiging zich als een gesloten vennootschap te gedragen. De bureaucratische geest is opvallend. Er is een neiging om zelfvoorzienend te zijn die niet gelukkig is. Het is veel belangrijker dat de kritiek wakker wordt gehouden voor haar doen en laten en voor dat van de partijen, dan dat de publieke opinie alleen het pleidooi van de partijorganen voor hun respectieve boeren tot leven wekt.

De taak van een krant is niet om de ene of de andere partij te bepleiten. Het is hoogst ongelukkig wanneer de pers haar taak op deze manier opvat. Het democratisch systeem van de maatschappij is zo vol zwakheden dat voortdurende kritiek noodzakelijk is om het niet te laten ontaarden. Een door partijoverwegingen gebonden pers kan deze kritiek niet uitoefenen. Het kan niet "een kat een kat noemen en Rollin een schurk". Hoe inferieur een partijkandidaat ook is, hij moet geprezen worden. Hoe ongegeneerd een partij ook parasiteert op kosten van het publiek, haar daden moeten geprezen worden als de voorlopers van onbaatzuchtige publieke geest en staatsmanachtige bezorgdheid. Deze partijdigheid staat rechtstreeks in dienst van de verwaarlozing.

Tot op zekere hoogte heeft de pers op het gebied van het staatsleven dezelfde plicht tot controle als op dat van kunst en literatuur. Een slechte toneelvoorstelling moet als slecht worden beoordeeld. Kritiek mag niet louter negatief zijn. Maar het mag de metingen en opvattingen niet vervalsen. Het is even dom om tegen degene die terecht klaagt over een partijmaatregel of een kandidaatstelling te zeggen: doe het zelf beter, breng een verandering binnen de partij tot stand, als om tegen de kunstcriticus die een schilderij veroordeelt te zeggen: ja, het is waar dat het schilderij slecht is, maar schilder zelf een beter exemplaar, je zult zien hoe gemakkelijk het is. Evenmin is gerechtvaardigde kritiek, die aangeeft waar de fout ligt, louter negatief. Anderzijds is kritiek die het publiek een vertekend beeld voorhoudt en probeert bij te brengen, slopend. Een krant die heult met een partij is altijd geneigd tot deze inschattingsfout. Het is dus nooit echt gelukkig dat de persoon die verantwoordelijk is voor het standpunt van een krant tot de heersende kringen van een partijvereniging behoort. Het is onwenselijk dat krantenredacties een groter aandeel van de zetels in het Parlement krijgen. Hun activiteiten in de pers zijn te gemakkelijk gericht op het verwarren in plaats van het informeren van het publiek. Uitzonderingen op deze regel zijn er natuurlijk, maar de deugdelijkheid van de regel zou onbetwistbaar moeten zijn.

De onafhankelijkheid van de pers is zo buitengewoon belangrijk omdat de publieke opinie en de morele druk die zij uitoefent, het enige zijn dat het verval van onze sociale verhoudingen kan voorkomen. De populaire geest verleidt tot sulligheid en allerlei vormen van demagogie. De ene democratische samenleving na de andere is in dit moeras ten onder gegaan. Als ons volk niet dezelfde weg wil opgaan, moet er een voortdurende waakzaamheid zijn en een onophoudelijke strijd tegen het kwaad. We mogen ons niet neerleggen bij de halfslachtigheid van onze public relations. We mogen domheid niet over het hoofd zien. Het is de plicht van de pers om correcte maatstaven te hanteren, de schijnwerpers te laten schijnen op de hoekjes en gaatjes waar allerlei dubbelzinnigheid en bedriegerij in schuilt, en onbevooroordeeld te oordelen. Deze taak kan niet worden vervuld door een partijdige pers. Om dit te doen, moet zij onafhankelijk en onpartijdig zijn.

Abonneer je op YouTube:

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament