Vrijheid, gelijkheid en broederschap

"Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap" was een van de formules waarin de Franse Vrijmetselaren hun aspiraties uitdrukten. Wat in de besloten samenleving van het "Grote Oosten" in het geheim was gefluisterd, groeide uit tot een donderend geschreeuw toen de opgewonden menigte van de revolutie er haar oplossing in vond.

Niemand dacht eraan dat deze triade onverzoenlijke tegenstellingen bevatte. Het werd overgelaten aan de logica die inherent is aan de loop der gebeurtenissen om de begrippen te scheiden. De stormen van de revolutie hebben de bakstenen muur van de sociale orde omvergeworpen. De weg was vrijgemaakt voor vrijheid.

Vrijheid betekende banen op de weg. De race was ongehinderd. Waardigheid heeft zijn kans gehad. Het hele leven leek een krachtproef. De sterken drongen voorwaarts, de zwakken werden gemeden. De strijd om het bestaan was de invalshoek van waaruit alle gebeurtenissen zich ontvouwden. De best uitgerusten zegevierden over de slechtsten. Alles evolueerde naar steeds hogere levensvormen.

Vrijheid was de levensader van individuele dapperheid. Ieder had zijn plaats toegewezen gekregen overeenkomstig zijn krachten. De ongelijkheden in erfopvolging en gunstige opvoedingsvoorwaarden werden snel genoeg uitgevlakt. De onteerden werden snel genoeg afgelost op het sociale schavot. Deugdzaamheid gradueerde alles. Er kan geen sprake zijn van gelijkheid. Vrijheid, met de daaruit voortvloeiende wilsworsteling, is onverenigbaar met gelijkheid.

Pas in onze tijd, onder de vlag van de sociaal-democratie, heeft de gelijkheid zich doen gelden. Het heeft zich doen gelden ten koste van de vrijheid. De bekwamen zijn er altijd een paar. Wanneer aantallen doorslaggevend worden, worden de normen van gelijkheid verhoogd. De grote menigte marcheert verder, duizend man sterk, haar voetstappen zacht gehoord, stof en zweet in de lucht. Er is iets overweldigends in deze massale actie van de diepe gelederen.

Het gelijkheidsdenken is geworteld in de visie van het christendom op de gelijkheid van alle mensen voor God.

Wat de individuen scheidde was onbelangrijkheid. Als het waardevolle al een betekenis had, dan was het dat het de armen ontvankelijker maakte voor de verlangens van het bovennatuurlijke dan de rijken, wier bezittingen hen bonden aan het aardse. De zielen van de mensen waren allen van gelijke waarde. En wanneer zij die zich gemeden hebben gevoeld nu naar buiten gaan in de zonneschijn, bezingen zij de menselijke waardigheid die zij terug eisen. Het is het evangelie van gelijkheid, opnieuw gewijd aan het strijdlied.

De massabeweging is afkerig van afstuderen. Iedereen moet even goed of even slecht zijn. Het is logisch om te zeggen dat het minder uitmaakt of de nieuwe sociale orde die ontstaat de levensomstandigheden verslechtert, zolang iedereen er maar even slecht aan toe is. Op alle gebieden wordt gestreefd naar gelijkheid en gelijkwaardigheid. Mensen moeten dezelfde opleiding krijgen, gelijk loon en gelijke arbeidstijden.

Op politiek gebied heeft het gelijkheidsbeginsel de overhand gekregen. En de politieke macht die in handen van de egalitaire troon is gelegd, wordt gebruikt om de gradatie van economische levensomstandigheden en de verdeling van eigendom, die onder de auspiciën van de vrijheid tot stand is gekomen, af te breken. Het is nogal een spannende krachtmeting aan de gang. Virtuositeit beweert dat alle vooruitgang, alle toename van het algemeen welzijn, afhangt van haar inspanningen. Als de gezondheid van het vermogen, zijn eigen belang om waarde te scheppen, wordt afgesneden, komt de vooruitgang tot stilstand. Verarming treedt in. De mensen komen tot de tevredenheid die haar kracht put uit het bewustzijn dat allen even slecht af zijn.

Er is al een zekere aarzeling in de diepe gelederen. Zijzelf zijn met ongelijke snelheid vooruitgegaan. Graduaties en onderscheidingen beginnen te verschijnen binnen hun eigen gelederen. De druk, die de levensvorm is van gelijkheid, zoals die van vrijheid, begint in vele kringen gevoeld te worden. De mythe is nog niet uitgebroken, maar er zijn geruchten in de gelederen. De meer vooruitzienden beginnen te zoeken naar een hogere eenheid tussen vrijheid en gelijkheid.

Kan broederschap deze hogere formule van eenheid zijn? Het zou prachtig zijn deze vraag bevestigend te kunnen beantwoorden. Maar wat is broederschap? Met vrijheid kon het niet verenigd worden. Gelijkheid heeft voor tweelingen een vaak onredelijke klassenhaat. Broederschap, echter, kan geacht worden beide te omvatten. Als gevoel vindt het zijn oorsprong in het individu. In zijn activiteit straalt het uit naar de velen. Het is een morele kracht die weinigen machtig is en die elk moment opnieuw bevochten moet worden. Onze natuurlijke houding is haat. Niets is vollediger bewezen door ervaring dan dat haat ontspringt uit het zaad van vriendelijkheid. Duizend jaar ervaring ligt ten grondslag aan het spreekwoord dat ondankbaarheid de beloning van de wereld is. Broederschap moet gebaseerd zijn op het volledig afzien van elke gedachte aan wederkerigheid in welke vorm dan ook. Het is dus van individuele oorsprong, het ontspringt uit de bodem van de vrijheid, en het besproeit de van nature onvruchtbare bodem van het gemenebest, van de gelijkheid.

Vanuit zuiver intellectueel oogpunt kan dit begrip worden behandeld als een hogere eenheid van de andere twee. Een andere vraag is of het kan worden beschouwd als de verlossing van een tijdperk, een politieke en in het algemeen culturele richting. Moed faalt wanneer men de vraag wil bevestigen, het hart huivert om het neen te zeggen dat het idee eist. Dit belet niet dat het een referentiepunt kan worden voor individuele inspanningen. Misschien kan het individu, door dit doel na te streven, voor zichzelf de onafhankelijkheid verwerven die hem zal helpen het gevaar van wegzinken in verdriet te overwinnen. Hij zal zich misschien zo lang kunnen verdedigen dat zelfs zijn doodsstrijd een laatste ongrijpbaar antwoord wordt op de poging om de individualiteit uit te roeien in de niet te onderscheiden gemeenschap.

Abonneer je op YouTube:

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament