August Strindberg over zes oorzaken van Zweedse ongelukken door de eeuwen heen

De inscriptie is in het Latijn, en de woorden zouden ontleend zijn aan Historia Metropolitana door John Magnus (1488-1544), de laatste katholieke bisschop van Zweden. (Eriksson, Monica: “… men med lärde män på latin”Latijnse inscripties in Stockholm)

Dit is de volledige inscriptie:

Een meer recente vertaling van Monica Eriksson's tekst luidt als volgt:

Zes waren, zijn en zullen de oorzaken zijn van ongelukken in Zweden: eigenbelang. Lafhartige haat. Minachting voor de wet. Tevredenheid voor het algemeen welzijn. Ondoordachte bevoordeling van buitenlanders. Ingewortelde afgunst van landgenoten.

Natuurlijk kunnen we niet precies weten hoe nauwkeurig de woorden waren toen ze honderden jaren geleden werden opgeschreven. Maar hebben ze nog enige relevantie vandaag? Zijn er in Zweden de laatste tijd ongevallen gebeurd die op deze oorzaken terug te voeren zijn?

In het eerste deel van zijn geschiedenis Zweedse volk (1882) punten August Strindberg (1849-1912) noemde specifiek één van de zes oorzaken:

Eén van deze onbeleefdheden valt een fout aan die tenminste specifiek Zweeds is, de andere behoren tot de mensheid, en dat is de hoffelijkheid jegens vreemdelingen, die echter meer heerste onder de hogere klassen, zij die het land bestuurden en gewoonlijk onpatriottischer bleken dan zij die de inheemse turf bewerkten.

Så, “artighet mot”, “oförståndig ynnest för”, eller “tanklöst gynnande av” utlänningar skulle alltså enligt Strindberg vara något av en svensk specialitet bland överheten. Vilka utlänningar inskriften syftar på vet vi inte, men vi vet däremot att mer än en av Sveriges härskare genom tiderna har gynnat folk utifrån när de trott att detta kunde stärka deras makt.

Toen de roofvogels zich op de bergtoppen vestigden

Vilhelm Moberg vermeldt, bijvoorbeeld, in het verdedigingsschrift Zweeds streven (1941) over hoe tijdens en na de Dertigjarige Oorlog, som varade 1618–1648, inströmmade “talrika utländska adelsmän” i landet som tog sikte på den svenska bondens frihet.

In perioden waarin buitenlandse heersers over Zweden heersten, maakten buitenlandse deurwaarders het de Zweedse burgers ook moeilijk, hoewel de binnenlandse deurwaarders het zeker niet altijd veel beter hadden. Een van die koningen was Albrecht van Mecklenburgdie door latere Zweedse historici als bijzonder slecht is afgeschilderd (wat niet verwonderlijk is, het is tenslotte de winnaar die het verhaal schrijft).

Vele eeuwen lang was de The Violence Gate ook een terugkerende plaag voor het grote publiek. Dit was de naam die gegeven werd aan het misbruik van de soevereinen, in binnen- en buitenland. gastvrijheid. Hosting var en lagstadgad “skyldighet” som innebar att allmogen i Sverige förr tvingades ge mat och husrum åt stormän och deras följen när de var på genomresa i bygden och stannade till vid ens gård.

Det tärde hårt på böndernas förråd av mat och djurfoder när dessa följen våldgästade allmogens hem utan att göra rätt för sig, och kunde om det ville sig illa ställa “värdfamiljen” på ruinens brant. De bondgårdar som låg längs resvägarna drabbades värst, särskilt under krigstider. Våldgästningen förbjöds genom Alsnö statuut 1280. Koningen, Magnus Birgerssonzou om die reden de bijnaam "Ladulås" hebben gekregen.

Enligt stadgan tömmer de böndernas lador men “aldrig är de så rika att de drar sig för att gästa en fattig mans hus och ta sig mat utan att betala och äter på en liten stund upp det som den fattige länge fått arbeta för”.

Maar een voorbeeld van ondoordacht favoritisme tegenover buitenlanders waarover ik in de geschiedenisboeken heb gelezen, krijgt waarschijnlijk toch de prijs, en zou zelfs August Strindberg zelf zijn kin hebben doen verliezen.

Het voorbeeld vond plaats enige tijd na het Zweedse Keizerrijk, dat abrupt ten einde kwam op 30 november 1718 toen koning Karel XII werd door het hoofd geschoten in Fredrikshald, Noorwegen.

Het tijdperk van de vrijheid en het Gustaviaanse tijdperk was voorbij, en de Zweedse burgers waren de tegenslagen en de financiële verarming die volgden op de ambities van de machthebbers al lang vergeten. Gedurende een lange periode in de geschiedenis behoorden de Zweedse burgers tot de armste volkeren van Europa. Maar in deze tijd hadden de gewone mensen het goed. Het gewone volk was niet langer uitgehongerd. Huizen waren niet langer tochtig en koud. Zelfs de armsten hadden toegang tot alle kennis van de wereld en een levensstandaard waar vroegere koningen alleen maar van konden dromen. Zweden was een rijk land geworden.

Allmogens welvaart was het resultaat van generaties van hard werken op het land, in de diepe bossen, in de donkere mijnen, in de roetende fabrieken en de groeiende steden. Hun gezwoeg, goede arbeidsethos en spaargeld hadden hen een van de hoogste levensstandaarden ter wereld opgeleverd, zij het met schulden aan de grote banken. Zeker, er was nog steeds armoede in Zweden - vooral onder de oudsten, die hun hele leven hadden gewerkt om te ontdekken dat het niet genoeg was in het nieuwe tijdperk van de grote macht. Maar het grote publiek was vergeten hoe het was om arm te zijn.

Också Sveriges makthavare hade glömt den gamla stormaktstidens umbäranden och var vid den här tiden särskilt maktfullkomliga och “naiva”, som dom ödmjukt nog kallade sig själva. Makten hade föreställningar om att det inte fanns några gränser för “deras” anspråk på frukten av allmogens arbete, och när de såg arbetarnas nyvunna rikedomar väcktes hos de styrande än en gång drömmen om att bygga en svensk stormakt. Man ville sticka ut som det skinande ljuset i världen, som höjden av mänsklig civilisation. Och visst såg människor världen över det där ljuset långt uppe i norr.

Sverige framstod vid den här tiden som Kanaans förlovade land, där honungen flödade fritt och manna regnade från himmelen utan att någon behövde lyfta på ett finger. Sådan var “Sverigebilden”, som man sa på den tiden.

Inte oväntat så strömmade otaliga utlänningar in i riket, fler än någonsin förut. Överheten hade många namn för att beskriva dessa utlänningar. “Flyktingar”, “ensamkommande”, “nyanlända”, “nysvenskar”, ja alla möjliga ord användes för att undvika att kalla dom “invandrare” eller “utlänningar” – ord man trodde hade negativa associationer bland svenskar. Dessa utlänningar hade hört hur “artiga” de styrande i Sverige var mot främmande folk. Sverige hade aldrig varit ett invandrarland i någon egentlig mening, tvärtom var det under en lång tid ett utvandrarland – och en orsak som drev på den utvandringen var just maktfullkomliga makthavare.

Maar tegen die tijd maakten de machthebbers een ommezwaai, en binnen een generatie groeide de immigratie tot een van de hoogste niveaus in Europa. Als we vandaag op deze tijd terugkijken, was dat helemaal niet verwonderlijk, aangezien het nu algemeen bekend is dat menselijk gedrag voor het overgrote deel wordt gestuurd door eigenbelang en economische prikkels. Het was toen al algemeen bekend, maar om de een of andere reden verkozen de heersers van die tijd de gevestigde kennis te negeren.

Maar de heersers hadden een groot probleem. Er was geen onderdak voor al die mensen die het koninkrijk binnenstroomden. Degenen onder ons die vandaag op de geschiedenis terugkijken, kunnen dat doen met verwondering over het feit dat de heersers van die tijd de problemen die zouden ontstaan niet konden voorzien. Hoe dachten ze? Er was in die tijd zelfs niet genoeg huisvesting voor de Zweedse gewone burgers, en de Zweedse jeugd werd gedwongen steeds langer bij hun ouders te blijven in plaats van een eigen huis te vormen. Hoe zouden ze al die buitenlanders inpassen?

Het gevolg was dat buitenlanders in allerlei tijdelijke onderkomens werden ondergebracht en dat er een enorme, door de belastingen gesubsidieerde industrie ontstond rond het onderbrengen van deze mensen. Zij werden ondergebracht in de oude scholen van de Commons, in geïmproviseerde kazernes, zelfs in enorme schepen die buiten de Zweedse steden voor anker lagen. Er werd zelfs gesproken over de bouw van hele nieuwe steden voor deze mensen - en de Zweedse burgers zouden de bouw financieren met belastingen.

Toen deze vreemdelingen in Zweden aankwamen, deden zij wat ieder mens zou doen en trokken naar de steden waar veel van hun landgenoten reeds woonden. Dit veroorzaakte problemen voor de gewone mensen in de parochies die in korte tijd een groot aantal nieuwe gasten ontvingen, die zij volgens de wet moesten onderhouden. In het meer dichtbevolkte zuidelijke deel van het koninkrijk ging dit zo ver dat hele parochies failliet zouden zijn gegaan, ware het niet dat de rest van het koninkrijk gedwongen werd een deel van zijn rijkdom aan de ergst getroffen parochies te geven.

Het feit dat zoveel mensen uit verschillende culturen samengeperst zaten op dezelfde plaatsen waar geen banen of vooruitzichten waren, en volledig afhankelijk waren van steun uit armoede, creëerde ook andere problemen. Problemen die zowel het Zweedse publiek als de buitenlanders zelf troffen. Misdaad en geweld liepen uit de hand. Minachting voor de Zweedse gastmaatschappij bloeide en groeide onder de jeugd. Buitenlanders zagen hun kinderen elkaar doodschieten in de straten. Mensen opgeblazen tot de dood in de straten. De realiteit was ver verwijderd van de idyllische droom die buitenlanders naar Zweden bracht.

För att inte äventyra sina stormaktsambitioner behövde centralmakten i Stockholm en jämnare fördelning av utlänningarna över riket. För att lösa det problemet, eller “utmaningen” som de ofta kallade problem på den tiden, skickade de ut ett diktat till alla socknar i hela riket, som deklarerade att invånarna i dessa socknar var skyldiga att varje år förse ett visst antal utlänningar med husrum och mat, och till och med försörja dem tills de själva eventuellt kunde göra rätt för sig genom hederligt arbete. Men historieböckerna berättar att åren och årstiderna kom och gick utan att många utlänningar kom i arbete. Det kunde dröja upp till 8-9 år innan ens hälften av dessa utlänningar hade börjat stå på egna ben. Resultatet för socknarna blev finansiell utarmning.

Daar hadden de heersers een ander groot probleem. Er waren geen bloeiende industrieën waar je een schop of voorhamer kon oppakken en de volgende dag aan het werk kon, en er waren ook niet veel ondernemers bereid te betalen voor al die arbeidskrachten die Zweden volgens de autoriteiten nodig had. Niet alleen hadden de staat en de vakbonden de drempel tot werken zeer hoog gemaakt, maar de Zweedse burgers waren ook een hoogopgeleid volk geworden met gespecialiseerde en vaak hoogtechnologische banen die zowel jaren van ijverige studie als een goede beheersing van de Zweedse taal vereisten. Het was voor buitenlanders gewoon heel moeilijk om zich inzetbaar te maken en in hun eigen levensonderhoud te voorzien, en de meesten waren uiteindelijk aangewezen op overheidssubsidies.

Om zich deze grote macht te kunnen veroorloven, vonden de heersers allerlei creatieve manieren om meer belastingen te innen van de Zweedse gewone burgers, net als tijdens de vorige grote macht. In deze tijd was de staat veel bedrevener geworden in het innen van belastingen, maar zij waren vooral beter geworden in het verbergen van de belastingen, zodat het voor de gewone man veel moeilijker werd om te weten hoeveel hij aan belastingen betaalde. De talloze reeds bestaande belastingen werden verhoogd. Niet te veel zodat het te veel opviel, maar slechts een bescheiden verhoging. Beter een bescheiden verhoging van honderd belastingen dan een grote verhoging van één belasting. De machthebbers wisten waar ze het over hadden.

Het gewone volk werd ook belast met geheel nieuwe belastingen om de dromen van de vorst over een Zweedse supermacht te financieren. Volgens de bronnen was er zelfs sprake van de invoering van een speciale vervoersbelasting waarbij Zweedse werknemers belasting moesten betalen voor elke kilometer men reisde op de wegen.

Een oud nieuwtje die ik vond in de bronnen, die verwondering wekte in het hele koninkrijk, komt uit Nacka parochie in Svartlösa härad, Södermanland. De leiders van de parochie hadden het dictaat van de centrale regering aan hun woord gehouden. Zij moesten koste wat het kost onderdak en voedsel verschaffen aan de vreemdelingen die door de centrale regering naar de parochie werden gestuurd.

Om zich dit te kunnen veroorloven, werden de parochianen belast, en met het geld dat het geweldsmonopolie van de staat opleverde, begonnen de leiders van de parochie overal in de parochie armenhuizen op te kopen voor enorme bedragen. In minder dan twee jaar, werden 94 volkstuinen gekocht tegen een kostprijs van 305 miljoen SEKeen enorme som in het geld van die tijd. Met het eigen geld van de burgers, duizenden kronen voor elke belastingbetalende parochiaan, concurreerden de parochiebestuurders met de eigen burgers van de parochie, die zich met hun zuurverdiende geld een huis trachtten te kopen.

De bronnen getuigen van een bijzonder opzienbarend geval waarbij de parochie van Nacka drie woningen kocht voor bijna 14 miljoen SEK voor één en dezelfde man omdat zijn drie zouden echtgenotes elk een thuis hebben. Zweden mag dan in die tijd zeer progressief zijn geweest, toch deed deze zaak in het hele koninkrijk de wenkbrauwen fronsen.

Deze tijd kwam in de geschiedenisboeken bekend te staan als Waarden tijd. Het was een tijd die veel ellende bracht voor het Zweedse volk. Hun werd de vruchten van hun arbeid ontzegd. Een waardige oude dag werd hen ontzegd. Hun werd het recht ontzegd om vrij en veilig te leven in hun geboorteland. Het bestaan zelf van hun oude cultuur en geschiedenis werd ontkend. Het gewone volk werd beroofd en geslagen, meisjes en vrouwen werden onteerd en in sommige tragische gevallen blev människor rent av mördade – just för att de var och såg ut som svenskar. De gamla lagarna om hemfrid och kvinnofrid respekterades inte längre i riket, medan “värdegrunden” hade upphöjts till gudomlig lag av makten. Denna lag fick inte ifrågasättas, oavsett vad konsekvenserna blev i verkligheten.

Deze omstandigheden, tezamen met alle ondoordachte bevoordeling van buitenlanders die in deze tijd plaatsvond, deden het gewone volk in het hele koninkrijk mopperen - zoals zij reeds vele malen eerder in de geschiedenis van Zweden hadden gedaan, toen de machthebbers van hun politieke ambities een doel op zich maakten. Zelfs onder het gewone volk, dat sympathiseerde met de heersers, heerste ontevredenheid, want ook zij zagen hoe het geld overal in het staatsapparaat ontbrak.

Inte för att den svenska allmogen ogillade utlänningar, tvärtom utmärkte sig svenskarna ute i världen för sin öppenhet, givmildhet och nyfikenhet inför andra kulturer. Missnöjet grundade sig helt och hållet i den orättvisa allmogen upplevde. De ville helt enkelt att “gelijk zal gelijk hebben“. De ville att Sverige skulle fortsätta byggas på fundament van vrijheid - de stichting die Zweden van een van de armste landen in Europa tot een van de rijkste heeft gemaakt.

En weet je wat het oude Zweedse spreekwoord zegt over onrechtvaardigheid?

---

Degene die onrecht zaait,
zal haat en wraak oogsten

---

Het spreekwoord is ontleend aan het Zweedse woordenboek uit 1865, en in dit spreekwoord moeten we de belangrijkste reden vinden voor de meeste (zo niet alle) ommogerechten in de lange geschiedenis van Zweden. Niets tast de grondvesten van de samenleving meer aan dan onrechtvaardigheid, en de haat die daarop volgt. De geschiedenis leert dat je niet op een goede oogst kunt rekenen als je onrecht zaait. Het is zelfs een gevaar voor de samenleving, als we moeten geloven Ellen Sleutel (1849-1926):

Elk onrecht is een gevaar voor de samenleving - het is deze waarheid waarvoor onze Zweedse bovenlaag steeds meer blind is in binnenlandse aangelegenheden, terwijl zij op langere termijn nog redelijk duidelijk is.

Berusade av sin inbillade godhet och förblindade av sina stormaktsdrömmar såg Sveriges makthavare bara hatet växa bland allmogen. De såg inte orättvisan de själva sått, och gödslat, med allmogens hårt förvärvade slantar. De ville inte se att de hade satt grupp mot grupp. Enligt dessa makthavare existerade rent av inga grupper inom statens centralplanerade gemenskap, och alla i hela världen skulle beredas plats i den här gemenskapen bara dom tog sig till Sverige. Det var på den grunden den nya “humanitära” stormakten skulle byggas.

Maar wat is er gebeurd met de dromen van de grote mogendheden uit de oprichtingsperiode?

Jo, makthavarnas drömmar tog slut – när allmogens pengar och tålamod tog slut. Allmogen hade under en lång tid, många år, knorrat i det tysta om problemen de såg växa fram. Här och där höjdes röster, men dessa få “uppstudsiga” undersåtar kallades av överheten för alla möjliga hemska ting för att de hade fräckheten att uttrycka sig fritt. För det var just så makthavarna såg den svenska allmogen, nu precis som tidigare under Sveriges historia, som undersåtar och blott en källa för statens inkomster.

De bijzonder openhartige onderdanen ondervonden zelfs hoe de lakeien van de macht misbruik maakten van hun vermogen om in hun eigen onderhoud en dat van hun gezin te voorzien. Mensen werden ontslagen, uit de openbaarheid verdreven, gedwongen tot inkeer te komen en de autoriteiten om vergiffenis te smeken - omdat zij de goddelijke waarden hadden gelasterd. Maar de jaren verstreken en uiteindelijk werden de problemen zo duidelijk dat het kleine volk zich niets meer aantrok van de beschimpingen en dreigementen van de autoriteiten en hun trouwe volgelingen.

Het grote publiek besefte dat de prijs van het zwijgen te hoog was. Niet alleen hun portemonnee en dergelijke wereldse zaken stonden op het spel, maar ook hun leven, hun vrijheid en de toekomst van hun kinderen. De machthebbers merkten dit, en zij werden erg bang toen zij daar in hun hoge torens zaten. Want als er één ding was dat de heersers van deze tijd meer begeerden dan hun dromen van grote macht, dan was het de macht te behouden. Misschien hadden ze Magda Bergqvist von Mirbach's (1889-1976) gedicht geabsorbeerd Een woord van advies aan mijn zoon, als ik er een had:

Je leert niet veel uit een boek,
mijn zoon, maar ook van andere dingen.
Een windwijzer, rondzwaaiend,
bijvoorbeeld, is heel verstandig.

Probeer er daarom altijd op te lijken,
draai je mantel naar de wind!
Dan haast je je met grote sprongen,
tegen de toppen van de macht, jonge vriend!

Mijn bronnen vertellen me niet meer over hoe het verhaal is geëindigd, maar als we geluk hebben, kan een toekomstige historicus de taak op zich nemen om verder te gaan waar dit verhaal ophoudt.

Maar het Zweedse allmogen, het leeft nog met alle zekerheid, en ik ken hun geschiedenis niet verkeerd, ik heb het gevoel dat ze niet anders accepteerden dan dat gelijk zal gelijk hebben.

Meer informatie over de inscriptie

Hier is de volledige inscriptie in het Latijn:

SEX FUERUNT SUNT ERUNTQUE
CAUSSAE MALORUM IN SUECIA:
PROPRIUM COMMODUM.
LATENS ODIUM.
CONTEMTUS LEGUM.
NEGLIGENTIA COMMUNIS BONI.
FAVOR IMPROVIDUS IN EXTEROS.
PERTINAX INVIDIA IN SUOS.

Ik stuitte op de tekst in het eerste deel van August Strindberg's geschiedenis Zweedse volk gepubliceerd in 1882 in twee delen. Strindberg geeft deze vertaling (dezelfde tekst als op de foto hierboven):

Dit zijn de oorzaken van de tegenspoed van Zweden: hoogmoed, verwaarlozing van het algemeen belang, eigenbelang, onverstandige gunsten aan buitenlanders en hardnekkige afgunst jegens de inheemsen.

Texten i Riddarholmskyrkan sägs ha upptäckts och upptecknats av en kyrkoherde i församlingen i samband med en reparation av kyrkan. Han berättar att “när kyrkian thersammastädes åhr 1713 hvitlimmades, befanns under then up under hwalfwet med gammal munk stil och röd ferg på sielfwa hwalfmuren”.

När kyrkan i början av 1900-talet restaurerades, kunde man inte återfinna inskriften, men man gjorde en ny på den plats som upptecknaren angivit (Marcusson, Olof och Norberg, Dag: Med lärde på latin, Stockholm, 1967.). Numera ska texten finnas på mittskeppets västra vägg, dit den flyttats från ett av valven vid restaureringen av kyrkan (Eriksson, Monica: “… men med lärde män på latin”, Latinska inskrifter i Stockholm).

Abonneer je op YouTube:

---

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament