De obligatie zwendel op Skrattholmen

Lach, Lachen of Skrattholmen is een van de kleine eilandjes rond het eiland Ängsö (voorheen Engsö) in Västmanland, ongeveer 20 km ten zuidoosten van Västerås, en is volgens de legende de plaats waar de edele heren van Kasteel Ängsö bracht boeren en boerinnen die in ongenade waren gevallen bij de heren om hen met wrede methoden te straffen en te kwellen.

De openingscitaten komen van Historisch-geografisch en statistisch woordenboek van Zwedenzesde deel, 1865. Maar ook Alfred Kämpe schrijft in De vrijheidsstrijd van de Zweedse Ommogens (koop uw exemplaar hierover deze duistere geschiedenis van Holmes:

Door de bovenvermelde buitensporige legaten, die kenmerkend zijn voor het bewind van Christina, waarbij de adel tot fabelachtig grondbezit werd verheven, werd het koninkrijk volkomen verarmd. De arm der wet was bovendien zo verlamd dat de arme burgers, zoals we ook hebben gezien, zonder bescherming en verdediging in de handen van hun heren werden gelaten. Zij werden op alle mogelijke manieren mishandeld en verpletterd, zoals op Ängsön - waarvan de eigenaars over alle landrechten beschikten - waar de heren hun boeren, misschien al lang voor die tijd, lieten slaan op het eilandje, dat naderhand, als spot voor het gejammer van de ongelukkigen, de naam kreeg van Lach of Skrattholmen. De voogden hadden in 1638 de hals en het recht van actie hier erkend.

Nek en hand rechten som Kämpe nämner i förbigående innebar att adelsherrarna vid Ängsö hade ”rätt” att själva fängsla, åtala och straffa sina undersåtar på eget bevåg. Rätten innefattade också dödsstraff och stympning. 1638 då hals- och handrätten ska ha erkänts vid Ängsö slott var friherren Per Persson Sparre eigenaar van de goederen. Vóór hem was het kasteel eigendom geweest van, onder andere, de adellijke families Posse, Trollen en Oxenstierna.

Folklife Onderzoeker Arvid August Afzelius vermeldt ook Skrattholmen in zijn boek Swenska Folkets Sagohäfder (1851), där han menar att den är långt ifrån en ovanlig berättelse från denna tid. Bondplågeri var mer regel än undantag, verkar det som. Afzelius berättar hur ”Deras bönder vorå dem i våld lemnade, föga annorlunda än såsom slafwar, utan skydd af lag; de kunde döma dem till spöslitning och andra nesliga straff, samt på några orter, såsom på Wisingsö och Ängsön, äfwen från lif och gods.”

Nog steeds leven in de volksverhalen van het dorp rond Ängsö herinneringen aan dergelijke onderdrukking van de meesters

Ängsö kasteel en landgoed waren eigendom van de adellijke familie Piper van 1710 tot 1971. De familie Piper huurt en woont nog steeds op Ängsö. Heel Ängsö is nu een natuurreservaat. Het kasteel is in de zomer open voor het publiek en is sinds 1971 eigendom van De Westmanstichting.