Kerk van Granhult - een schat van cultureel erfgoed

Bij de vroegste houten kerken in Scandinavië wordt over het algemeen een onderscheid gemaakt tussen staafkerken, waarvan de muren van staand hout zijn, en staafkerken, waarvan de constructie op liggende boomstammen is gebaseerd. De Granhult Kerk behoort tot de laatste categorie. Van de Zweedse staafkerken is er vandaag nog maar één over (de staafkerk van Hedared), terwijl een tiental houten kerken bewaard is gebleven. In de kerk van Granhult is uit dendrochronologisch onderzoek gebleken dat het hout rond 1217 werd geveld, wat waarschijnlijk betekent dat de kerk in de jaren 1220 werd gebouwd.

Oorspronkelijk bestond de kerk van Granhult uit een schip en een koor, die beide vandaag nog bestaan. De hoge dakconstructie is ook origineel. Het schip meet tien meter, wat de grootste lengte was die kon worden bereikt zonder de boomstammen te splitsen. De sacristie en het schip werden respectievelijk in de 17e en 18e eeuw toegevoegd. De ramen dateren eveneens uit de 18e eeuw, maar hoog in de gevel zijn nog sporen van de oorspronkelijke, zeer kleine schuiframen te zien.

De kerk had oorspronkelijk twee ingangen: een 180 cm hoge deur voor mannen en een iets lagere voor vrouwen. De manneningang is nu de deur tussen het middenschip en het middenschip, terwijl de vrouweningang aan de noordgevel geblokkeerd is.

Het interieur van de kerk bevat decoraties en meubilair uit verschillende tijdperken. Prominent zijn acanthusrollen en draperie-schilderijen van de meester van Vaxjöm, Johan Christian Zschotzscher, uit 1753, waaronder zich fragmenten van middeleeuwse schilderingen bevinden die vooral te zien zijn op de triomfboog en de oostwand van het priesterkoor. Het plafond stelt God de Vader zelf voor, zittend op zijn troon, omringd door engelen en zwevende wolken. Onder het oudere meubilair vallen twee middeleeuwse beelden op, waaronder een beeld van de Maagd Maria in gebeeldhouwd eikenhout en een beeld van St. Olaf in een kabinet aan de westelijke muur, beide daterend uit de 15e eeuw.

Een kleurrijk kenmerk van het interieur is de preekstoel, die in opdracht van de pastoor van Nottebäck is gemaakt. Een inscriptie erop verklaart: "Dit werd gebouwd en geïnstalleerd door Zacharias Scheder, pastoor van Nottebäck, in 1669 door Olof Torsson, de timmerman Måns Jonson in Elm.

In het koor bevindt zich een unieke hagioscoop in de muur op het zuiden. Hagioscopen zijn bewaard gebleven in verschillende Zweedse kerken, maar die in Granhult is de enige in zijn soort. Een uitneembaar stuk hout in de muur creëerde een kijkgat voor mensen die de kerk niet in mochten, zodat zij de dienst van buitenaf konden volgen. Dit konden bijvoorbeeld pasgeboren kinderen zijn die nog geen christen waren of mensen die ervan verdacht werden drager te zijn van besmettelijke ziekten.

De mooiste schilderijen van de kerk bevinden zich misschien wel in de sacristie. Hier zijn de muren bedekt met motieven uit het Oude Testament, die gedateerd zijn uit het begin van de 17e eeuw. De sacristie is open in de zomer, maar kan de rest van het jaar gesloten zijn in verband met tocht. Als u zeker wilt zijn dat u binnenkomt, kunt u het beste van tevoren een aanvraag indienen.

De omgeving van de begraafplaats buiten is ook de moeite waard om te verkennen. De ingang tot de site zelf is een 300 jaar oud valluik. Ernaast staat een klokkentoren uit dezelfde periode, omringd door zeer oude grafzerken. Sommige hebben nog leesbare inscripties. Ten oosten van de begraafplaats staat de oude comministerwoning, die nu dienst doet als buurthuis.

Dat de kerk van Granhult vandaag bewaard is gebleven, is te danken aan de volharding van de vroegere bewoners. In de jaren 1830 sloten zij zich aan bij de naburige parochie in Nottebäck en werden geacht de diensten bij te wonen in de nieuw gebouwde kerk aldaar. De kerk van Granhult werd dus als overbodig beschouwd en bedreigd door de kerkelijke revitalisering van bisschop Esaias Tegnér. De plaatselijke bevolking wilde het echter niet verliezen en hield stand. Na een hardnekkige strijd tegen zowel de bisschop als de koning, mochten zij de kerk behouden en als graanschuur gebruiken. In 1879 kregen zij het recht terug om het als gebedshuis te gebruiken. De kerk wordt nu beheerd door een stichting, maar wordt ook gebruikt door het pastoraat van Uppvidinge. Het is een populaire kerk voor zowel doopsels als huwelijken, maar ook voor bezoekers die gewoon de bijzondere sfeer willen opsnuiven. Het is een vreemde gewaarwording een houten gebouw binnen te stappen dat reeds in de tijd van Birger Jarl op deze plaats stond en sindsdien - op de een of andere manier - voortdurend in gebruik is geweest.

De kleine kerk in Granhult is zeker een omweg waard, maar voor wie geïnteresseerd is in kerkgeschiedenis zijn er meer redenen om de omgeving te verkennen. Op korte rijafstand ligt de oude kerk van Dädesjö, waarvan de 800 jaar oude plafondschilderingen tot de beroemdste werken van de Zweedse kerkkunst behoren, en de oude kerk van Drevs, waar de tijd eeuwenlang lijkt te hebben stilgestaan.

Tekst door Malin Kim.

Gedrukte bronnen:

Harrison, Dick (2011), Upplev Sveriges historia, Bonnier Fakta

Thaning, Olof (ed. 1982), Sverigeboken, Det Bästa

Wivall, Per; Grenholm, Lennart (1992), Värt att se i Sverige, Bonniers

Ongedrukte bronnen:

http://www.granhultskyrka.org/

Er is ook informatie verzameld tijdens bezoeken aan de kerk van Granhult.

Ontdek meer interessante plaatsen om te bezoeken op Geschiedenis kaart.

Abonneer je op YouTube:

---

Als je het waardeert Allmogens Onafhankelijk werken om onze mooie Zweedse geschiedenis en Noordse cultuur uit te beelden, u bent van harte welkom om iets leuks te kopen in de winkel of ons te steunen met een vrijwillige donatie. Dank u bij voorbaat!

Steun Allmogens via Swish: 123 258 97 29
Steun Allmogens door sluit u aan bij
Steun Allmogens in uw testament